азары́цца
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
- |
- |
| 2-я ас. |
- |
- |
| 3-я ас. |
азары́цца
азо́рыцца |
азара́цца
азо́рацца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
азары́ўся |
азары́ліся |
| ж. |
азары́лася |
| н. |
азары́лася |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
азары́ўшыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
азары́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ры́цца; зак., чым (высок.).
Ярка асвяціцца.
Лес азарыўся яркім сонцам.
2. перан. Ажывіцца, павесялець.
Твар чалавека азарыўся ўсмешкай.
3. перан. Нечакана праясніцца ад думкі, здагадкі (пра свядомасць, розум).
|| незак. азара́цца, -а́ецца.
|| наз. азарэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
азары́цца сов., прям., перен. озари́ться;
по́ле ~ры́лася праме́нямі со́нца — по́ле озари́лось луча́ми со́лнца;
твар ~ры́ўся ўсме́шкай — лицо́ озари́лось улы́бкой
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
азары́цца, ‑рыцца; зак.
1. Ярка асвяціцца; стаць агністым. Усё навокал азарылася веснавым святлом. □ Неяк адразу ноч азарылася чырвоным полымем, а над ім падымаўся ўгору дым. Асіпенка.
2. перан. Ажывіцца, павесялець. Твар азарыўся радасцю.
3. Нечакана праясніцца ад думкі, здагадкі (пра свядомасць, розум).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
азарэ́нне, -я, н. (кніжн.).
1. гл. азарыцца, азарыць.
2. Раптоўнае, нечаканае праясненне свядомасці, разуменне чаго-н.
Нарэшце прыйшло а.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
азара́цца, ‑аецца; незак.
1. Незак. да азарыцца.
2. Зал. да азараць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
азара́цца несов., возвр., страд. озаря́ться; см. азары́цца, азара́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
азарэ́нне, ‑я, н.
Кніжн.
1. Дзеянне паводле дзеясл. азараць — азарыць (у 1 знач.) і стан паводле знач. дзеясл. азарацца — азарыцца.
2. Нечаканае праясненне свядомасці, разумення чаго‑н. Плылі думкі.. І раптам прыйшло азарэнне і радасць. Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
озари́ться азары́цца, асвяці́цца;
по́ле озари́лось луча́ми со́лнца по́ле азары́лася (асвяці́лася) прамяня́мі со́нца;
лицо́ озари́лось улы́бкой твар азары́ўся (асвяці́ўся) усме́шкай.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
загарэ́цца, ‑руся, ‑рышся, ‑рыцца; зак.
1. Заняцца агнём, пачаць гарэць. Ад іскры паравоза загарэўся лес. Шчарбатаў. Там, куды ўдарыла маланка, нешта загарэлася. Васілёнак. Загарэлася сяло ў часе бою. Чорны.
2. Пачаць свяціцца, выпраменьваючы або адбіваючы святло. Загарэліся плафоны-шарч пад столлю прасторнай залы. Шамякін. Але вось у акне побач з ганкам раптам загарэлася святло. Краўчанка. // Пачаць блішчаць, ззяць. Недзе блізка загарэлася зорка і.. рассыпаліся над лесам. Пташнікаў. Сонца асвятліла верхавіны стромкіх елак, і на іх тысячамі вясёлак загарэліся дажджынкі. Грахоўскі. // перан.; чым, ад чаго і без дап. Ажывіцца, азарыцца (пра вочы, погляд). Вочы ў Дзяміда Сыча загарэліся ад цікаўнасці. Паслядовіч. Паглядзеў цар палатно белае, карункі тонкія, ручнікі вышываныя: загарэліся ў яго вочы хцівыя. Асіпенка.
3. перан. Пакрыцца румянцам, зачырванецца. Таня, зірнуўшы на Апеньку, адчулі, як загарэліся ў яе шчокі, а па целе пайшлі нейкая млявасць. Навуменка. Алена загарлася. Невялікі твар яе, усыпаны каля малых, шэра-сініх вачэй і на тонкім носе дробнымі крапінкамі вяснушак, густа пачырванеў. Мележ.
4. перан. Моцна чым‑н. захапіцца. Загарэцца ідэяй. □ Няхай Ганна раскажа .. [жанчынам], як яна росціць лён, і не можа быць, каб яны не загарэліся гэтай справай. Сабаленка. — Давай лепш надзімаць лодку, — прапанаваў Сашка. — Давай! — загарэўся Вадзім. Гамолка. // Напоўніцца якім‑н. пачуццём. Я з тваёю маткай пагавару! Як гэта яна цябе пускае! — зноў загарэлася Любіна маці. Арабей.
5. перан. Узнікнуць, пачацца з вялікай сілай; узгарэцца. Загарэлася спрэчка. □ Страшэнная нянавісць загарэлася ў .. [Юркавыж] сэрцы. Чарнышэвіч. / у безас. ужыв. Загарэлася яму ісці ў грыбы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)