адуры́ць, адуру́, аду́рыш, аду́рыць; зак.
У выразе: адурыць галаву (разм.) — надакучыць гаворкай, просьбамі, прапановамі і пад.; угаворамі прымусіць што-н. зрабіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адуры́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
адуру́ |
аду́рым |
| 2-я ас. |
аду́рыш |
аду́рыце |
| 3-я ас. |
аду́рыць |
аду́раць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
адуры́ў |
адуры́лі |
| ж. |
адуры́ла |
| н. |
адуры́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
адуры́ |
адуры́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
адуры́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
адуры́ць сов. (довести до одурения) одурма́нить; одури́ть;
◊ а. галаву́ — заморо́чить го́лову
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адуры́ць, адуру, адурыш, адурыць; зак., што.
У выразе: адурыць галаву — надакучыць гаворкай, просьбамі, прапановамі; угаворамі прымусіць што‑н. зрабіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аду́раны одурма́ненный; см. адуры́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
аду́рваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да адурыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аду́раны, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад адурыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аду́рванне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. адурваць — адурыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Прышаламі́ць экспр. ’пакараць’ (лях., Сл. ПЗБ). Параўн. укр. пришоломити ’ашаламіць’. Гл. ашаламіць, шолам з развіццём семантыкі ’аглушыць, адурыць’ → ’пакараць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ашаламі́ць ’аглушыць, адурыць, здзівіць’ (БРС, Нас., Грыг.), ашыламіць (Бяльк.) ’збіць з толку, збянтэжыць’ (Сцяшк.), ашаламуціць ’адурыць словамі ці ўдарам’ (Чач., Шат.), укр. ошоломити ’аглушыць, увесці ў зман’, рус. ошеломить ’аглушыць моцным ударам, здзівіць’, польск. oszołomić ’адурыць, пазбавіць розуму’ (з усходнеславянскіх моў, гл. Брукнер, 170). Насуперак агульнапрынятай этымалогіі, што ўзыходзіць да Даля, згодна з якой рус. ошеломить ад шелом ’шалом’ (Праабражэнскі, 1, 674; Фасмер, 3, 179 і інш.), ад шолам ’шум’, гл. Супрун, Зб. Аванесаву, 244 і наст., дзе прыводзіцца семантычная, словаўтваральная, акцэнталагічная і гістарычная аргументацыя; параўн. таксама шаламіць ’шумець моцна, раздражняць, нерваваць’ і выраз «не шаламі галаву» (Янк. Мат.), якому семантычна адпавядаюць балг. ошумоглавя, макед. ошумоглави ’аглушыць ударам; ашаламіць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)