адмо́ўе
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
адмо́ўе |
адмо́ўі |
| Р. |
адмо́ўя |
адмо́ўяў |
| Д. |
адмо́ўю |
адмо́ўям |
| В. |
адмо́ўе |
адмо́ўі |
| Т. |
адмо́ўем |
адмо́ўямі |
| М. |
адмо́ўі |
адмо́ўях |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
адмо́ўе, -я, н.
У граматыцы: слова, якое адмаўляе сэнс другога слова або фразы, напр.: «не», «ні», «няма», «нельга».
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адмо́ўе ср., грам. отрица́ние
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адмо́ўе, ‑я, н.
Слова, якое адмаўляе сэнс другога слова або фразы (часціцы «не», «ні», безасабова-прэдыкатыўныя словы «няма», «нельга»).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Ніпро́шта (нипрбшто) ’як быццам; быццам бы не’ (Нас., Грыг.), параўн.: Нипрошто ён тутъ бывъ і тлумачэнне Насовіча: «Как бы его не было здесь». З ні (адмоўе) і прошта ’быццам’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
отрица́ние ср.
1. (действие) адмаўле́нне, -ння ср.;
2. (отрицательный ответ) адмо́ва, -вы ж., адмаўле́нне, -ння ср.;
3. грам. адмо́ўе, род. адмо́ўя ср.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Невіру́тнік ’паганец’ (Броўка). Да вірутнік ’разбойнік, злачынец’ (гл.), адмоўе не-, відаць, пад уплывам недавярак ’злыдзень, прахвост’ з ад’ідэацыяй да верыць, г. зн. ’той, каму цяжка давяраць’ або ’той, хто не верыць (у бога і г. д.)’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Нія́к ’ніякім чынам’ (Нас., Шат., Бяльк., ТС), ’ніколькі’ (гродз., Сл. ПЗБ), укр. нія́к ’ніякім чынам’, рус. бранск. ния́к ’тс’, польск. дыял. nijak ’тс’, чэш., славац. nijak ’тс’. Са спалучэння *ni (адмоўе) і *jakъ (гл. як), новатвор, узнікшы пасля выцяснення *kakъ (ESSJ SG, 2, 491).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ні, часц. і злуч.
1. часц. узмацн. У адмоўных сказах указвае на поўную адсутнасць чаго-н.; узмацняе адмоўе.
На небе ні хмурынкі.
Нідзе ні расінкі.
Нідзе нікога, ні аднаго чалавека.
2. часц. ўзмацн. Ужыв. ў даданых сказах у спалучэннях са словамі «як», «куды», «хто» і пад., каб падкрэсліць, што дзеянне галоўнага сказа захоўвае сваю сілу пры любых абставінах.
Як ні спяшайся, усё роўна не паспееш.
3. часц. адмоўная. Ужыв. ў спалучэннях з Р назоўнікаў у безасабовых адмоўных сказах пры катэгарычнай забароне якога-н. дзеяння.
Ні кроку далей!
4. злуч. пералічальны. Ужыв. ў адмоўных сказах пры пералічэнні пры наяўнасці адмоўя.
Не чуваць ні песень, ні гоману.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ву́тлы ’хілы, слабы, нядужы’ (Сцяц., Чэрн.); ’малы, нявідны’ (Сцяшк.), укр. ву́тлий, рус. у́тлый, ст.-рус. утьлъ ’дзіравы’, польск. wątły ’слабы, нядужы, недаўгавечны’, чэш. útlý ’слабы, крохкі’, славац. útly, в.-луж. wutły ’вялы, глухі, худы’, славен. vótəl ’поўны’, серб.-харв. дыял. у̏тал ’дзіравы’, ст.-слав. ѫтьлъ. Прасл. *ǫtьlъ першапачаткова ’бяздонны’ з *o‑ (адмоўе) і *tьl ад tьlo ’дно’, згодна з Мейе (Études, 232), Ваянам (RÉS, 2, 203 і наст.), Махэкам (Recherches, 34) і Марэнавым (Лекс. взаим., 141), збліжаюць таксама з тлець (Брукнер, 605).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)