адкасну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся; зак. (разм.).
Адчапіцца, адстаць, адвязацца.
Адкасніся ад мяне!
Калі любіш — ажаніся, а не любіш — адкасніся (прыказка).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адкасну́цца
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
адкасну́ся |
адкаснё́мся |
| 2-я ас. |
адкасне́шся |
адкасняце́ся |
| 3-я ас. |
адкасне́цца |
адкасну́цца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
адкасну́ўся |
адкасну́ліся |
| ж. |
адкасну́лася |
| н. |
адкасну́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
адкасні́ся |
адкасні́цеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
адкасну́ўшыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
адкасну́цца сов., разг. отвяза́ться, отста́ть;
~ні́ся ад мяне́! — отвяжи́сь (отста́нь) от меня́!
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адкасну́цца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак.
Адстаць, адчапіцца, адвязацца. [Аўгіня:] — Адкасніся ад мяне. Ідзі прэч. Колас. [Хмялеўскі:] — Ды каб я ад Халусты адкаснуўся, то чалавекам стаў бы. Чарнышэвіч. Калі любіш — ажаніся, а не любіш — адкасніся. Прыказка.
•••
Адкасніся ад маёй галавы — перастань дакучаць, адчапіся.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
отбоя́риться сов., разг. (от кого, чего) адкруці́цца, адчапі́цца, адкасну́цца;
отбоя́риться от неприя́тного де́ла адкруці́цца (адчапі́цца, адкасну́цца) ад непрые́мнай спра́вы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Адвіхну́цца ’адкаснуцца’ (Бяльк.). Гл. віхаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Адка́сывацца, адкаснуцца ’пазбаўляцца, адчапіцца, адвязацца, адстаць’ (Юрч.) да kasati sę (ст.-слав. касати сѧ, балг. косвам, рус. касаться, укр. касатися ’дакранацца’). Аднак для беларускага моўнага арэала дзеяслоў касацца не характэрны. Таксама не характэрна для гэтага дзеяслова (там, дзе ён сустракаецца) спалучэнне з прэфіксам ад‑. Магчыма, адкаснуцца да адкапснуцца (гл. адкапснуць) са спрашчэннем незаканамернага для славянскіх моў гукаспалучэння ‑пс‑ (‑пс‑ > с) (Міхневіч, вусн. паведамл.). Тады адкасывацца, адкаснуцца трэба разглядаць як балтызмы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
отвяза́ться
1. адвяза́цца, мног. паадвя́звацца;
2. перен., разг. (отделаться) адчапі́цца, адвяза́цца, адкара́скацца, адкасну́цца;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адступі́цца, -туплю́ся, -ту́пішся, -ту́піцца; зак., ад каго-чаго (разм.).
1. Ступіўшы адзін або некалькі крокаў назад, убок, аддаліцца ад каго-, чаго-н.; адступіць.
А. некалькі крокаў ад брамы.
2. Саступіўшы ўбок, перастаць засланяць дарогу, святло.
Адступіўся ад акна.
3. перан. Адмовіцца ад чаго-н., перастаць адстойваць што-н.
А. ад сваіх намераў.
4. перан. Перастаць мець зносіны з кім-н., адвярнуцца ад каго-н.; адкаснуцца, адчапіцца.
Усе адступіліся ад яго.
Адступіся ты ўжо!
5. Адысці, аддаліцца ад першакрыніцы, ісціны і пад.
Не а. ад праўды ні на крок.
|| незак. адступа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
само́тны, ‑ая, ‑ае.
1. Які знаходзіцца ў адзіноцтве, жыве адасоблена ад іншых; адзінокі. На самотным, запушчаным хутары.. жыла з старым бацькам дзяўчына. Брыль. Цётка Еўка падобна на сваю хату — такая ж згорбленая і самотная. Сіпакоў. // Які адчувае сябе чужым сярод людзей, далёкім ад іх. [Цімох:] — А з добрымі людзьмі ніколі сумаваць не будзеш, ніколі самотнай сябе не адчуеш. Дубоўка. / у перан. ужыв. Самотным дрэвам сняцца май і радасць, А мне — маё забытае святло. Караткевіч. Пайшла, ніколі ўжо не вернешся, Алеся. Бывай, смуглявая, каханая, бывай. Стаю на ростанях былых, а з паднябесся Самотным жаўранкам звініць і плача май. Куляшоў.
2. Сумны, журботны. Калі.. [Яўхім] убачыў Ганну, маўклівую, самотную, вінаватасць лягла на душу. Мележ. // Прасякнуты самотай, тугой. [Арсень Андрэевіч] стараўся адкаснуцца ад самотных думак, але не мог. Марціновіч. Я не хачу шукаць прычыны Самотнай ростані навек. Прыходзька. // Які выражае самоту. Самотныя вочы, як промні, Душу працінаюць да болю. Вітка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)