агарну́ць, агарну́, аго́рнеш, аго́рне; агарні́; аго́рнуты; зак., каго-што.
1. Укрыць з усіх бакоў, абкруціць, абгарнуць.
А. коўдрай дзіця.
2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан. Настаць, заспець (пра ноч, цемру і пад.).
Змрок агарнуў зямлю.
3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан. Апанаваць, завалодаць, захапіць, ахапіць каго-н.
Думкі пра дом агарнулі хлопца.
Млявасцю агорнута ўсё цела.
4. Абняць, абхапіць, ахапіць.
Полымя агарнула ўвесь дом.
|| незак. аго́ртваць, -аю, -аеш, -ае.
|| звар. агарну́цца, агарну́ся, аго́рнешся, аго́рнецца; агарні́ся; незак. аго́ртвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
агарну́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
агарну́ |
аго́рнем |
| 2-я ас. |
аго́рнеш |
аго́рнеце |
| 3-я ас. |
аго́рне |
аго́рнуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
агарну́ў |
агарну́лі |
| ж. |
агарну́ла |
| н. |
агарну́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
агарні́ |
агарні́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
агарну́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
агарну́ць сов.
1. оку́тать;
а. пле́чы ху́сткай — оку́тать пле́чи платко́м;
2. обня́ть, охвати́ть;
а. рука́мі — обня́ть рука́ми;
3. (о заботах) одоле́ть;
4. (каго) (о чувствах) овладе́ть (кем), охвати́ть, объя́ть; погрузи́ть (во что);
5. перен. оку́тать; (мраком, тьмой — ещё) покры́ть;
ноч ~ну́ла зямлю́ — ночь оку́тала зе́млю;
6. обня́ть, охвати́ть;
по́лымя ~ну́ла ўвесь дом — пла́мя охвати́ло весь дом;
7. (разместиться вокруг) окружи́ть; обсе́сть;
8. см. абгарну́ць 2
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
агарну́ць, агарну, агорнеш, агорне; зак., каго-што.
1. Укрыць з усіх бакоў, абкруціць. Іван, нічога не кажучы, агарнуў адзежынай худыя, вострыя плечы [Джуліі]. Быкаў. // Абняць, абхапіць каго‑, што‑н. Аберуч агарнуў [хлопчык], як з маткаю абняўся, І ў споласе сачыў за бамбавозам, І нават у пажары не расстаўся з бярозай. Вітка. // перан. Настаць, заспець (пра ноч, цемру і пад.). Зося гэтак шчыра запрацавалася, што не пабачыла, як яе агарнула ноч. Чарот. Ціхі летні вечар агарнуў зямлю. Якімовіч.
2. перан. Завалодаць, захапіць, падпарадкаваць сабе; адолець, апанаваць. Дома Міця доўга не мог супакоіцца. Думкі пра Сюзану ўладна агарнулі душу. Навуменка. // Ахапіць каго‑н. (пра пачуцці, стан). [Іван і Джулія] не здолелі прайсці таемна, адкрылі сябе, ззаду застаўся сведка, і непакой з новаю сілай агарнуў хлопца — выдасць аўстрыяк ці не? Быкаў. [Язэп:] — «Што ты, Віктар, выдумляеш, хто пра мяне гаворыць?» А ў самога сэрца ў пяткі заскочыла, і млявасць агарнула ўсё цела. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аго́ртвацца гл. агарнуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
агарта́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да агарнуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аго́ртваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да агарнуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аго́рнуты, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад агарнуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ахлы́нуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
Абдаць чым‑н. вадкім з усіх бакоў. // перан. Агарнуць, апекаваць, запаланіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)