абхо́д

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. абхо́д абхо́ды
Р. абхо́ду абхо́даў
Д. абхо́ду абхо́дам
В. абхо́д абхо́ды
Т. абхо́дам абхо́дамі
М. абхо́дзе абхо́дах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

абхо́д, -у, М -дзе, м.

1. гл. абысці.

2. Месца, шлях, па якім можна абысці.

Зручны а.

3. Участак лесу (адзін або некалькі кварталаў), які даглядаецца адным лесніком.

Парадак у абходзе.

4. Манеўр для ўдару ў фланг ці ў тыл праціўніка.

Рушыць палкі ў а.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

абхо́д м.

1. -ду (действие) обхо́д;

а. урача́ — обхо́д врача́;

накірава́ць ро́ту ў а. праці́ўніка — дви́нуть ро́ту в обхо́д врага́;

2. -да (место, путь; участок) обхо́д;

зру́чны а. — удо́бный обхо́д;

~ды лясні́цтва — обхо́ды лесни́чества

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

абхо́д, ‑у, М ‑дзе, м.

1. Дзеянне паводле дзеясл. абысці (у 4 знач.).

2. Месца, шлях, па якім можна абысці што‑н.

3. Участак лесу (адзін або некалькі кварталаў), які даглядаецца, абслугоўваецца адным лесніком. Парубка ў абходзе. □ Дружбакам любыя з дому рэчы Падару, жадаючы дабра, А бярозку у абходзе ссекчы Не пасмее ні дружбак, ні брат. Непачаловіч. // Мясціны, якія знаходзяцца пад наглядам каго‑н. і кантралююцца з пэўнай мэтай. Напярэдадні ад’езду пайшоў Лабановіч у лес, каб апошні раз агледзець свае грыбныя абходы і развітацца з імі. Колас. А раніцою ўжо ўраднік з аднаго патруля рапартаваў спраўніку, што ў раёне яго абходу выкрыта і забрана падпольная друкарня. Мурашка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абысці́, абыду́, абы́дзеш, абы́дзе; абышо́ў, -шла́, -шло́; абыдзі́; зак., каго-што.

1. Рухаючыся па крузе, прайсці вакол каго-, чаго-н.

Ён абышоў кругом сваю сялібу.

2. У ваеннай справе: зайсці ворагу з тылу або з фланга, каб акружыць яго.

Нямецка-фашысцкія войскі абышлі Брэсцкую крэпасць.

3. Прайсці бокам, мінуўшы каго-н.; абагнуць каго-, што-н.

Абысці вёску.

4. перан. Мінуць, не закрануць каго-, што-н.

Ні адна бяда яго не абыдзе.

5. перан. Знарок пазбегнуць, не закрануць чаго-н. у размове, апавяданні і пад.

А. недарэчны выпадак.

6. перан. Не палічыцца з чым-н., не прыняць пад увагу, не ўлічыць чаго-н.

Абысці закон, загад.

7. перан. Пакінуць без павышэння, узнагароды і пад.

8. Прайсці па ўсёй прасторы чаго-н., наведаць розныя месцы.

З песняй абыду я нашу родную краіну.

9. Падысці да кожнага па чарзе.

10. Пашырыцца, стаць усюды вядомым.

Навіна абышла ўвесь раён.

11. Падмануць, ашукаць.

Ён умеў абысці начальства.

12. Перамагчы, узяць верх; выперадзіць.

А. ўсіх на раённых спаборніцтвах.

◊

За вярсту абысці каго-што (разм.) — не мець жадання сустрэцца з кім-, чым-н., убачыць каго-, што-н.

|| незак. абыхо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць і абхо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць.

|| наз. абыхо́джванне, -я, н., абыхо́д, -у, М -дзе, м. і абхо́д, -у, М -дзе, м.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

обхо́д в разн. знач. абхо́д, -ду м.;

обхо́д враче́й в больни́це абхо́д урачо́ў у бальні́цы;

удо́бный обхо́д вы́гадны (зру́чны) абхо́д;

дви́нуть полки́ в обхо́д ру́шыць палкі́ ў абхо́д.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

бо́кам, прысл.

1. Плячом уперад.

Праціснуцца б.

2. У абход, кружным шляхам (разм.).

Хмара прайшла б.

3. Не прама, крыва.

Трымаць б. аловак.

◊

То бокам, то скокам (разм.) — як выпадзе, пераадольваючы цяжкасці.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дазо́р, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Абход для агляду.

Крэйсер накіраваўся ў д.

2. Невялікі атрад, які пасылаецца для аховы і разведкі.

Д. знаёміўся з мясцовасцю.

|| прым. дазо́рны, -ая, -ае.

Дазорнае судна.

Змяніць дазорнага (наз.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

падво́рны, ‑ая, ‑ае.

Які датычыцца кожнай асобнай гаспадаркі, двара. Падворны перапіс. Падворны абход насельніцтва. Падворная кніга.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

асо́чка, ‑і, ДМ ‑чцы, ж.

Разм. Аблава, абход і акружэнне звера загоншчыкамі; асочванне. Асочка ваўкоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)