абвастра́ць

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. абвастра́ю абвастра́ем
2-я ас. абвастра́еш абвастра́еце
3-я ас. абвастра́е абвастра́юць
Прошлы час
м. абвастра́ў абвастра́лі
ж. абвастра́ла
н. абвастра́ла
Загадны лад
2-я ас. абвастра́й абвастра́йце
Дзеепрыслоўе
цяп. час абвастра́ючы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

абвастра́ць несов., в разн. знач. обостря́ть; (делать напряжённым — ещё) накаля́ть, нака́ливать; (делать более восприимчивым — ещё) изощря́ть; см. абвастры́ць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

абвастра́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да абвастрыць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абвастры́ць, -вастру́, -во́стрыш, -во́стрыць; -во́страны; зак., што.

1. Зрабіць больш вострым, успрымальным.

А. пільнасць.

А. слых.

2. Зрабіць больш моцным, цяжкім.

А. боль.

А. хваробу.

3. Зрабіць больш напружаным.

А. супярэчнасці.

А. адносіны.

|| незак. абвастра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. абвастрэ́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

обостря́ть несов. абвастра́ць;

обостря́ть слух абвастра́ць слых;

обостря́ть отноше́ния абвастра́ць адно́сіны;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

абвастра́цца, ‑аецца; незак.

1. Незак. да абвастрыцца.

2. Зал. да абвастраць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абвастрэ́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. абвастраць — абвастрыць; дзеянне і стан паводле знач. дзеясл. абвастрацца — абвастрыцца.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

изощря́ть несов. (утончать) выто́нчваць; (обострять) абвастра́ць; развіва́ць; (усовершенствовать) удаскана́льваць; (рафинировать) рафінава́ць;

изощря́ть слух развіва́ць слых;

изощря́ть ум удаскана́льваць ро́зум;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

нака́ливать несов.

1. (сильно нагревать) напа́льваць; (нагревать) награва́ць;

2. перен. (делать напряжённым, неспокойным) распа́льваць; (обострять обстановку и т. п.) абвастра́ць; (разъярять) кого раз’ю́шваць, злава́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

крана́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што.

1. Датыкацца, дакранацца да каго‑, чаго‑н.; чапаць. Аляксандра кранала сына за плячо, будзіла. Пестрак. Да дрэў прыглядваўся Сымон, Кранаў рукой дубочкі. Бялевіч. // Працягваючыся да пэўнага месца, даставаць сабой каго‑, што‑н. Пышная шавялюра, акуратна зачэсаная на патыліцу, аж кранала плечукоў. Хведаровіч. Вось перад ім [Асілкам] сцяной высокай раскінуўся вячысты бор. Вяршынямі кранаў аблокі і засланяў наўсцяж прастор. Машара.

2. (звычайна з адмоўем). Браць у рукі што‑н., карыстацца чым‑н. Па інструкцыі, калі міна.. не ўзарвецца, кранаць яе нельга: замыканне можа наступіць зусім нечакана і партызана разнясе на кавалкі. Карпюк.

3. Парушаць чый‑н. спакой; дакучаць, турбаваць. [Порхаўка:] Год праляжу на баку, абы мяне не краналі. Гурскі. Ведаючы характар брыгадзіра, Зіна неяк не хацела кранаць Языковіча, ёй не хацелася абвастраць з ім адносіны. Кавалёў. // перан. Спыняцца на кім‑, чым‑н., закранаць каго‑, што‑н. у прамове, гутарцы. Аграном расказваў пра значэнне севазвароту. Гэту тэму не раз кранаў і Васіль. Шамякін.

4. перан. Хваляваць, расчульваць. Кранаюць сэрца родныя абрысы: Смаленск і Орша, Слаўнае, Барысаў, І я з акна крычу: «Дзень добры, Мінск!» Пушча.

5. Сваім уздзеяннем змяняць пачатковы выгляд або парушаць цэласць чаго‑н. Ля мёрзлага прычала Стаяць радком чаўны. Вайна і іх кранала: Прабітыя яны. Калачынскі. Хутка скончылася жыта і пачалося бугрыстае поле, якое даўно ўжо не кранаў плуг. Федасеенка. // чым. Злёгку пакрываць паверхню чаго‑н. Восень ледзь-ледзь кранае першай пазалотай лісце бяроз і асін. Шамякін. Кранае шэрань скроні на галаве юначай... Дубоўка. // перан. Пакідаць след, выклікаць змены ў чым‑н. У абліччы дзяўчыны і ў тоне, якім яна размаўляла, было нешта ад той слаўнай, крылатай маладосці, якую яшчэ ледзь-ледзь кранае сталасць. Хадкевіч. // перан. Парушаць, наносіць якую‑н. шкоду. — Што таварышу Кісялю да працадня! Для яго гэта пусты гук, які не кранае яго ўласнага дабрабыту. Паслядовіч.

6. Прыводзіць у рух; варушыць што‑н. Кранаць лейцы. □ Позні час. Вецер шастае глуха, Голле яблынь кранае ў садку. Ляпёшкін. // Узнікаючы, выклікаць лёгкі рух чаго‑н. Юзікавы губы ледзь кранае ўсмешка. Крапіва.

7. Цягнучы, папіхаючы, зрушваць з месца, прымушаць рухацца. Цягнік кранае вагоны.

8. без дап. Разм. Тое, што і кранацца (у 1 знач.). Фурманка кранае з месца.

•••

Кранаць за жывое — тое, што і браць (узяць) за жывое (гл. браць).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)