Verbum

мець, ма́ю, ма́еш, ма́е; меў, ме́ла; май; незак.

1. каго-што. Валодаць кім-, чым-н. як уласнасцю.

М. сваю хату.

2. што. Валодаць чым-н.

М. прафесію.

3. У спалучэнні з В скл. назоўнікаў якія абазначаюць уласцівасць або стан, азначае:

а) дзеянне па знач. гэтага назоўніка.

М. намер (намервацца). М. ахвоту (хацець);

б) быць, знаходзіцца ў якім-н. стане.

М. непрыемнасці.

4. У спалучэнні асабовых форм з інф. набывае знач.: павінен або намерваецца што-н. зрабіць.

◊

Вока не мець (разм.) — быць непрыхільным да каго-н., быць незадаволеным кім-, чым-н.

Вось табе і маеш! (разм.) — вокліч з выпадку чаго-н. нечаканага, дзіўнага, выказванне расчаравання, здзіўлення.

Мець вушы (разм.) — прыслухоўвацца, слухаць.

Мець зуб на каго (разм.) — імкнуцца прычыніць шкоду, непрыемнасць каму-н.

Мець ласку (разм.) —

1) любіць каго-, што-н.;

2) мець гонар, мець магчымасць (зрабіць, сказаць і г.д.).

Мець на прыкмеце — улічваць, браць пад увагу каго-, што-н. для якой-н. мэты.

Мець руку (разм.) — мець падтрымку якой-н. важнай, уплывовай асобы.

Мець слова — атрымліваць дазвол выступіць дзе-н.

Мець справу з кім-чым — уступаць у нейкія адносіны, сутыкацца з кім-, чым-н.

(Не) мець за душой чаго (разм.) — пра наяўнасць (адсутнасць) чаго-н. у каго-н.

|| зак. займе́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е (да 1 і 2 знач.; разм.).

дрыжа́ць і дрыжэ́ць, -жу́, -жы́ш, -жы́ць; -жы́м, -жыце́, -жа́ць; -жы́; незак.

1. Трэсціся, калаціцца.

Шыбы дрыжаць.

Зямля дрыжыць пад нагамі.

2. Быць ахопленым дрыжыкамі.

Д. ад холаду.

Рукі дрыжаць.

3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Гучаць перарывіста, няроўна.

Голас дрыжыць.

4. Мігацець, трымцець.

Зоркі дрыжаць у небе.

5. перан., за каго-што і над кім-чым. Ахоўваць, баючыся за каго-, што-н., за захаванасць чаго-н.

Д. за сваё дзіця.

Д. над кожнай капейкай.

6. перан., перад кім-чым. Баяцца каго-, чаго-н.

Д. перад начальствам.

|| наз. дрыжа́нне, -я, н.

|| прым. дрыжа́льны, -ая, -ае (да 2 знач.).

Д. параліч.

забы́ць, -бу́ду, -бу́дзеш, -бу́дзе; -бу́дзь; -бы́ты; зак.

1. каго-што або пра каго-што, на каго-што або аб кім-чым. Перастаць помніць; страціць успамін пра каго-, што-н.

З. старое (пра старое, на старое).

З. і думаць пра гэта (перастаць успамінаць, спадзявацца на што-н.).

2. што, пра каго-што, аб кім-чым і з інф. Упусціць з памяці, не ўспомніць.

З. адрас знаёмага.

З. пра даручэнне (аб даручэнні).

3. каго-што. Пакінуць дзе-н., не захапіць з сабой па няўважлівасці.

З. парасон у аўтобусе.

Што я там забыў? (нашто мне там быць; няма чаго мне там рабіць; разм.).

ве́даць, -аю, -аеш, -ае; незак.

1. пра каго-што, аб кім-чым і без дап. Мець звесткі пра каго-, што-н.

В. жыццё вёскі.

2. каго-што. Валодаць пэўнымі ведамі, мець пра каго-, што-н. паняцце, уяўленне.

В. урок.

В. сваю справу.

В. англійскую мову.

3. каго (што). Быць знаёмым з кім-н.

Я гэтага чалавека не ведаю.

4. што. Адчуваць, перажываць.

Не в. спакою.

5. што. Захоўваць, лічыцца з чым-н.

В. меру (трымаць сябе ў пэўных рамках). В. сваё месца (весці сябе адпаведна свайму становішчу).

6. чым. Кіраваць, распараджацца.

В. трэстам.

В. перапіскай.

◊

Хто яго ведае (разм.) — невядома, ніхто не ведае.

лічы́цца, лічу́ся, лі́чышся, лі́чыцца; незак.

1. кім-чым. Расцэньвацца якім-н. чынам, успрымацца як-н.

Л. лепшым гаспадаром.

2. з кім-чым. Браць пад увагу, улічваць што-н.

Л. з думкамі членаў камісіі.

3. чым і без дап. Весці ўзаемны ўлік (паслуг, пазык, прэтэнзій і пад.).

Не будзем з гэтым л.

4. Знаходзіцца, быць дзе-н.

Л. ў адпачынку.

5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Выражацца ў якой-н. колькасці.

Даходы лічацца ў мільёнах рублёў.

6. Размяркоўваць паміж сабой ролі ў гульні, карыстаючыся лічылкай (разм.).

Л. перад гульнёй.

|| зак. палічы́цца, палічу́ся, палі́чышся, палі́чыцца (да 2 і 6 знач.).

паадбіва́цца, 1 і 2 ас. адз. не ўжыв., -а́ецца; -а́емся, -а́ецеся, -а́юцца; зак.

1. (1 і 2 ас. мн. не ўжыв.). Адбіцца, адкалоцца — пра ўсё, многае.

Тынкоўка на сценах паадбівалася.

2. Адстаць ад тых, з кім быў разам — пра ўсіх, многіх.

Авечкі паадбіваліся ад статка.

пазаво́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць; -джаны; зак.

1. каго (што). Завесці куды-н. усіх, многіх.

П. дзяцей у школу.

2. каго-што. Абзавесціся кім-, чым-н., увесці што-н. — пра ўсіх, многіх.

Многія гаспадары пазаводзілі пчол.

3. што. Прывесці ў рух якія-н. механізмы.

Пазаводзілі маторы.

по́ўзаць, -аю, -аеш, -ае; незак.

Тое, што і паўзці (у 1 і 2 знач.), але абазначае дзеянне, якое адбываецца не ў адзін час, не за адзін прыём ці не ў адным напрамку.

П. па траве.

П. перад кім-н. (перан.: прыніжацца).

|| наз. по́ўзанне, -я, н.

дагле́дзець, -гле́джу, -гле́дзіш, -гле́дзіць; -гле́дзь; -гле́джаны; зак., каго-што.

1. Паклапаціцца аб кім-, чым-н., акружыць увагай, стварыць добры догляд.

Д. хворага.

Д. дзяцей.

2. Заўважыць, не выпусціць з-пад увагі (звычайна з адмоўем).

Не дагледзіш вокам — заплаціш бокам (прыказка).

|| незак. дагляда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

дзіві́цца, дзіўлю́ся, дзі́вішся, дзі́віцца; незак.

1. з каго-чаго. Прыходзіць у здзіўленне.

Лесаруб дзівіўся з сына, як той карчуе пні.

Дзіўлюся з вашай настойлівасці і ўмельства.

2. кім-чым, на каго-што. Захапляцца.

Ён дзівіўся чысцінёй вуліц і парадкам.

Кожную ночку на зорку дзіўлюся.