паспавяда́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
1. Пабыць на споведзі; пакаяцца ў грахах. Захацеў [Грыцкевіч] перад смерцю паспавядацца, і суседзі паклікалі Радзішэўскага. «Звязда».
2. перан. Разм. Расказаць шчыра пра што‑н.; прызнацца, пакаяцца ў чым‑н. Але адных дакораў было мала: адчувалася патрэба паспавядацца перад кім-небудзь, прызнацца ў сваім бязволлі і блазенстве. Колас. Цягне за язык. Мусіць, так устроены чалавек: не можа, каб не паспавядацца. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нездарма́, прысл.
Разм. Не без падстаў, не без прычыны. Родная Балтыка! Сінь... Маякі... Любяць цябе Нездарма маракі. Жычка. [Шынкевіч:] — Нас выклікаюць у абком. — Ого! — устрапянуўся Каліта.. — Нездарма інструктар абкома сядзеў у нас цэлы тыдзень. Паслядовіч. // З намерам, не так сабе. Гамрэкелі зразумеў, што Саламон толькі прыкідваецца п’яным і што гэтую гулянку ён завёў нездарма. Самуйлёнак. Міхал адчуваў: механік падышоў нездарма, яму карціць пра нешта расказаць, ды не можа асмеліцца. Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
распіса́ць, -пішу́, -пі́шаш, -пі́ша; -пішы́; -пі́саны; зак.
1. што. Перапісаць асобна часткі чаго-н.
Р. тэкст на карткі.
2. каго-што. Размеркаваць каго-, што-н. паміж кім-, чым-н., зрабіўшы адпаведны запіс.
Р. дні прыёму.
3. каго (што). Зарэгістраваць чый-н. шлюб.
У загсе маладых распісалі.
4. што. Размаляваць фарбамі, узорамі, пакрыць роспісам (у 2 знач.).
Р. столь.
5. перан., каго-што. Расказаць, апісаць каго-, што-н. занадта падрабязна, у дэталях (разм.).
Мне яго распісалі як добрага працаўніка.
|| незак. распі́сваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. распі́сванне, -я, н., распі́ска, -і, ДМ распі́сцы, ж. (да 1 і 3 знач.) і ро́спіс, -у, м. (да 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
распусці́ць, -пушчу́, -пу́сціш, -пу́сціць; -пу́шчаны; зак.
1. каго-што. Адпусціць (многіх), вызваліўшы ад абавязкаў. заняткаў і пад.
Р. вучняў на час канікул.
2. Расфарміраваць, ліквідаваць.
Р. часовую камісію.
3. што. Развязаць, разгарнуць што-н. звязанае, скручанае, сцягнутае.
Р. парусы.
Р. косы.
Р. парасон.
4. што. Раскідаць што-н. вязанае.
Р. шкарпэткі.
5. каго-што. Знізіўшы патрабавальнасць, строгасць, дапусціць да свавольства, зрабіць дуроным, недысцыплінаваным (разм.).
Р. дзяцей.
6. што. Прымусіць растварыцца ў якой-н. вадкасці (разм.).
Р. фарбу ў вадзе.
7. што. Растапіць.
Р. масла.
8. што. Расказаць многім (чуткі, плёткі; разм.. неадабр.).
Р. чуткі.
|| незак. распуска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. распуска́нне, -я, н. і ро́спуск, -у, м. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адказа́ць, -кажу́, -ка́жаш, -ка́жа; -кажы́; -ка́заны; зак.
1. каму, на што і без дап. Сказаць, паведаміць што-н. у адказ на зварот ці запытанне, на пытанне, ліст.
А. на пісьмо.
2. што. Расказаць настаўніку ўрок.
3. чым. Павесці сябе пэўным чынам у адказ на што-н.
А. жартам.
А. вершам.
4. Адазвацца, адклікнуцца на голас, покліч і пад.
5. за каго-што і без дап. Быць пакараным, панесці адказнасць за каго-, што-н.
А. за свой учынак.
6. што. Завяшчаць што-н. каму-н.
Ён адказаў сыну частку гаспадаркі.
7. без дап., разм. Выйсці са строю, сапсавацца.
У трактара адказалі тармазы.
|| незак. адка́зваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
наві́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
1. Што‑н. новае, што нядаўна з’явілася. Дзяўчаты і хлопцы пытаюцца пра навінкі савецкай літаратуры, называюць імёны любімых кінаакцёраў, балерын. Брыль. — Тут у нас сабіраюць унікальныя станкі, — нарэшце парушае маўчанне сакратар, — таму канвеера ці яшчэ якіх тэхнічных навінак, як бачыце, няма. Асіпенка.
2. Разм. Тое, што і навіна (у 1 знач.). Расказаць навінку. □ Пайшла [сяброўка], закружыла, панесла навінку, Пранесла праз горад да самага рынку. Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
што́сьці 1, чагосьці, чамусьці, штосьці, чымсьці, аб чымсьці, займ. неазначальны.
Нейкі, невядома які прадмет, нейкая з’ява і пад.; нешта. [Банадысь] нешта яшчэ кешкаўся на таку, стукаў.. па чымсьці драўляным і пустым. Чорны. Адчувалася, што Уладзіміру ёсць пра што расказаць і, відаць, штосьці яго стрымлівае. Кавалёў.
што́сьці 2, прысл.
Невядома чаму, невядома з якой прычыны; чамусьці. Не ездзіцца штосьці сёння Віцю на веласіпедзе. Васілёнак. У гэты час Марына штосьці бразгала пасудаю і ўвіхалася з самаварам. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паве́даміць, ‑млю, ‑міш, ‑міць; зак., каму (зрэдку каго-што), што, аб чым, пра што, з дадан. сказам і без дап.
Давесці да ведама. Паведаміць начальству аб здарэнні. Яна паведаміла, што не прыйдзе на работу. □ Трэба так ці сяк паведаміць дзеда Талаша ці каго-небудзь з яго сяброў. Колас. Роўным і як быццам спакойным голасам паведаміла радыстка пра сігналы з эсмінца. Кулакоўскі. // Расказаць, сказаць. Мой тата прыехаў, сур’ёзна паведаміла Марынка. Васілевіч. // Даваць якія‑н. звесткі. Паведаміць міліцыі. Паведаміць суду.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́валіць 1, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак., каго-што.
1. Пераварочваючы, прымусіць выпасці, упасці. Вываліць седакоў з саней.
2. што. Разм. Выйсці, выехаць натоўпам. Тры суседнія вёскі: Некрашы, Баркі і Міцькі, як згаварыўшыся, вывалілі ў лес. Лобан.
3. што. Вылажыць, высылаць што‑н. адкуль‑н. Вываліць на стол усё, што было ў кішэнях. // перан. Расказаць пра што‑н. з усімі падрабязнасцямі.
4. што. Разм. Высунуць. Вываліць язык.
вы́валіць 2, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак., што.
Зрабіць шляхам валення (пра сукно).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
апіса́ць, апішу́, апі́шаш, апі́ша; апішы́; апіса́ны; зак.
1. каго-што. Расказаць пра каго-, што-н., паказаць, абмаляваць у пісьмовай або вуснай форме.
А. падзеі.
2. што. Перадаць звесткі пра склад, асаблівасці чаго-н.
А. мясцовую гаворку.
3. што. Скласці поўны спіс чаго-н. (з мэтай уліку, па прычыне якой-н. пастановы судовых органаў і пад.).
А. маёмасць.
4. што. Завяшчаць каму-н.
А. дом старэйшаму сыну.
5. што. У матэматыцы: начарціць адну фігуру вакол другой з захаваннем пэўных умоў.
А. акружнасць вакол трохвугольніка.
6. што. Зрабіць рух, перамясціцца па крывой.
А. дугу.
|| незак. апі́сваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. апіса́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.) і во́піс, -у, м. (да 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)