Небакра́й ’небасхіл; гарызонт’ (ТСБМ). Наватвор, аўтарства якога прыпісваецца паэту А. Зарыцкаму (М. Стральцоў у кн.: Слова наша роднае. Мн., 1986, 125): паэтычны сінонім да небасхіл (гл.), параўн. рус. небозем ’гарызонт’ (аўтарства прыпісваецца Далю), польск. niebokrąg ’акружнасць неба’ і пад. Хутчэй за ўсё з укр. небокра́й ’тс’ (яшчэ ў Шаўчэнкі). З не́ба і край ’канец, мяжа’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

свы́ше​I нареч.

1. (от выше стоящих лиц) уст. з вышэ́йшых інста́нцый;

по предписа́нию свы́ше па зага́дзе з вышэ́йшых інста́нцый;

2. (с неба, от Бога) церк. з не́ба, не́бам, Бо́гам.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

◎ Пане́бнік ’перакладзіна ў кроснах, да якой прывязвалі чапелкі’ (ТС, Мат. Гом.), панебнік, панебніца ’тс’ (Бяльк.), паднебныс, панёбіч, панебніца. Дэрываты ад нёба (гл.). Аналагічна ў іншых слав. мовах у розных значэннях: рус. по‑ нёбо ’неба (у роце); скляпенне ў рускай печы’, понёбница ’дах, навес над варотамі’, чэш. літ. podnebi ’надвор’е’, дыял. ’неба ў роце’. Пэўнай семантычнай паралелі няма.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

праясне́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -е́е; зак.

1. Стаць ясным, чыстым ад хмар.

Неба праяснела.

К вечару праяснела (безас.; распагодзілася).

2. Стаць асэнсаваным, ясным ці спакойным.

Думкі праяснелі.

Твары людзей праяснелі.

|| наз. праясне́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

нахма́рыцца, ‑рыцца; зак.

Пакрыцца, аблажыцца хмарамі (пра неба).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прачы́сціцца, ‑ціцца; зак.

Ачысціцца, стаць чыстым. Неба прачысцілася.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ясню́ткі, ‑ая, ‑ае.

Надзвычай ясны, бясхмарны. Яснюткае неба.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Румя́нец ’ружовы ці ярка-чырвоны колер твару’, ’ружовая ці ярка-чырвоная афарбоўка неба пры ўзыходзе сонца’ (ТСБМ). Да румяны (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пазавалака́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны і пазавала́кваць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., каго-што.

1. Завалачы, закрыць, заслаць усё, многае.

Хмары пазавалакалі неба.

2. Валочачы, зацягнуць куды-н. усё, многае або ўсіх, многіх (разм.).

П. бярвенне ў павець.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дзі́да, -ы, ДМ -дзе, мн. -ы, дзід, ж.

1. Старадаўняя колючая зброя ў выглядзе доўгага дрэўка з вострым металічным наканечнікам; піка.

2. перан. Пра што-н. высокае, вастраверхае.

Далёка за полем узвышалася ў неба чорная дзіда касцёла.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)