ра́ды, -ая, -ае; рад, -а.
1. Які перажывае пачуццё радасці, задавальнення.
Радая маці гаварыла безупынку.
2. у знач. вык. (звычайна кар. ф.), каму-чаму, з дадан. і без дап. Пра пачуццё радасці, задавальнення, якое перажывае хто-н.
Мы надта рады такому госцю.
Я рад, што ты ўдала з’ездзіў.
3. у знач. вык., з інф. Пра жаданне, гатоўнасць зрабіць што-н.
Я рад бы вам дапамагчы, ды не маю цяпер вольнага часу.
◊
І не рад (рады); (і) сам не рад (рады) (разм.) — пра чый-н. жаль, шкадаванне з прычыны таго, што адбылося пры яго ўдзеле.
Рад (ці) не рад (разм.) — паняволі, хочаш не хочаш.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тра́ціць, -а́чу, -а́ціш, -а́ціць; -а́чаны; незак.
1. што. Расходаваць грошы, сродкі на што-н. з пэўнай мэтай, патрэбай.
Т. грошы на падарункі.
2. перан., што. Марна, без толку расходаваць; пазбаўляцца ад чаго-н.
Т. час.
Т. здароўе.
3. каго. Несці страту ў асобе таго, хто памёр, пайшоў і пад.
Т. дарагога чалавека.
4. што. Несці страту ў якіх-н. матэрыяльных каштоўнасцях.
Т. маёмасць.
5. што. Парушаць сувязь, паслядоўнасць у думках, гутарцы і пад.
Т. логіку ў разважаннях.
|| зак. патра́ціць, -а́чу, -а́ціш, -а́ціць; -а́чаны (да 1—4 знач.).
|| наз. тра́та, -ы, ДМ тра́це, ж. (да 1—4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
якра́з.
1. прысл. У гэты час, момант.
Тут я. у хату ўвайшоў бацька.
2. прысл. Дакладна, у самы раз.
Я. такая кніга.
Думаю, табе гэтыя туфлі я. па назе.
3. прысл. (у спалучэнні са словам «як»). Кропля ў кроплю, аднолькавы, надта падобны.
Сын — я. як бацька.
Шум я. як ад малатарні.
4. у знач. вык. Як па мерцы, як на каго-н. шыты.
Паліто мне я.
5. у знач. часц. Ужыв. для большай канкрэтызацыі, удакладнення каго-, чаго-н., для ўзмацнення якасці, падкрэслівання і абазначэння таго, што маецца на ўвазе.
Гэтага я. я і хацеў.
Міхась я. падыходзіць на такую работу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
напі́саны в разн. знач. напи́санный; см. напіса́ць;
◊ на лбе (не) напі́сана — на лбу (не) напи́сано;
на раду́ напі́сана — на роду́ напи́сано;
на тва́ры напі́сана — на лице́ напи́сано;
што напі́сана пяро́м, таго́ не вы́сечаш і тапаро́м — посл. что напи́сано перо́м, того́ не вы́рубишь и топоро́м
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
спустя́ предлог с вин. праз (што), пасля́ (чаго), пасля́ таго́, як прайшо́ў (міну́ў); (погодя) счака́ўшы; (позднее) пазне́й;
спустя́ час праз гадзі́ну;
спустя́ не́сколько дней праз не́калькі дзён (пасля́ не́калькіх дзён);
приду́ немно́го спустя́ прыйду́ тро́хі пачака́ўшы (тро́хі пазне́й).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
мянта́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
1. Наждачная лапатка, якой востраць косы. [Алесь] спыніўся, узяў вехцік сакавітай травы, абцёр палатно касы, і яна зазвінела, заспявала пад мянташкаю. Сабаленка.
2. перан. Разм. Пра таго, хто многа і без толку гаворыць; трапло. Шкада, што мянташкам Там-сям давяраюць І волю даюць Языкамі мянціць. Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падаро́жжа, ‑а, н.
1. Паездка на чым‑н. або пешы паход (звычайна далёка ад таго месца, дзе жывеш). Падарожжа па моры. Кругасветнае падарожжа. □ Яшчэ з зімы рыхтавала.. [Ліда] вучняў да.. падарожжа па вобласці. Шамякін.
2. Літаратурны жанр. Сяргей кульгаў, ходзячы па пакоі, разглядаў падоўгу два тоўстыя тамы падарожжаў Пржэвальскага ў бліскучай .. вокладцы і хваліў камсамольцаў. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падвары́ць, ‑вару, ‑варыш, ‑варыць; зак.
1. што. Разм. Паварыць яшчэ нямнога, дадаткова. Падварыць суп.
2. чаго. Разм. Зварыць у дадатак да таго, што было ўжо зварана. Падварыць бульбы.
3. што. Зваркай прымацаваць; прыварыць. Падварыць планку. □ Яго [каваля] ўсе ведаюць, у кожнага да яго патрэба ёсць — то сказаць нешта, то серп назубіць, то сякеру падварыць. Жычка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
напака́з, прысл.
1. Для агульнага агляду. Выставіць тавары напаказ. □ Партызаны сваіх слядоў напаказ не выстаўлялі. Чорны. На высокім, яшчэ голым дрэве, з чорнага гнязда выстаўляў напаказ доўгую дзюбу бусел. Бялевіч.
2. Для выгляду, з мэтай звярнуць увагу. Уздыхаць напаказ. □ На вадохрышча, пасля таго як усе набралі свянцонай вады, Якаў напаказ выкупаўся ў палонцы. Каліна.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
непрые́мнасць, ‑і, ж.
1. Пачуццё нездавальнення, прыкрасці і пад. Ад непрыемнасці.. [Язэп] моршчыў губы, адварочваў нос. Бядуля. Непрыемнасць асталася ў Алесі ад.. гаворкі з [Рыгорам]. Скрыган.
2. Непрыемнае здарэнне, паведамленне і пад. Непрыемнасці часта налягаюць на цябе найбольш, з таго боку, адкуль іх не чакаеш. Паслядовіч. Я быў упэўнены, што мяне абавязкова чакае нейкая чарговая непрыемнасць. Ляўданскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)