прабі́ць, -б’ю́, -б’е́ш, -б’е́; -б’ём, -б’яце́, -б’ю́ць; -біў, -біла; -бі; -біты; зак.
1. гл. біць.
2. што. Ударамі або іншым спосабам зрабіць адтуліну, праход у чым-н.
П. адтуліну ў сцяне.
П. сабе дарогу (перан.: дасягнуць поспеху).
3. што. З цяжкасцю дабіцца ажыццяўлення чаго-н.
П. праект будаўніцтва Дома культуры.
|| незак. прабіва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 2 і 3 знач.).
|| наз. прабіва́нне, -я, н. (да 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
уце́рціся, утру́ся, утро́шся, утро́цца; утро́мся, утраце́ся, утру́цца; уцёрся, уце́рлася; утры́ся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Увабрацца пры націранні.
Мазь добра ўцерлася.
2. Выцерці сабе твар.
У. ручніком.
3. перан. Праціснуўшыся, увайсці (разм.).
У. ў гушчу натоўпу.
4. перан. Пранікнуць куды-н. пры дапамозе хітрыкаў, нядобрых прыёмаў і пад. (разм.).
У. ў калектыў.
У. ў давер’е да каго-н.
|| незак. уціра́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
|| наз. уціра́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Магільнік 1 ’агатка, Antennaria dioica Gaertn.’ (маг. Кіс., Дэмб. 1). Да магі́ла (гл.). Утворана пры дапамозе суф. ‑нік. Матывацыя: расліна любіць высокія, сухія мясціны, якой і з’яўляецца могільнік. Іншыя назвы гэтай расліны таксама звязаны з паняццем ’сухата’: сухотнік палявы, сухапут.
Магільнік 2 ’братаўка лясная, Melampyrum silvaticum L.’ (маг., Кіс.). Да магі́ла (гл.). Матывацыя: росшы ў жыце, гэта расліна, якая мае цёмнае насенне, рабіла хлеб цямнейшым, а змяшчаючы ў сабе ядавітыя гліказіды, была шкоднай і небяспечнай для здароўя, што магло прыводзіць да смерці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Сваясі, ст.-бел. своясы, своѧси: възвратишасѧ въ своѧси (Карскі, 1, 357; 2–3, 387, 456). Параўн. рус. ‑свояси ў восвоя́си ‘да сябе, дадому’, што з стараж.-рус. въ своя < Він. скл. мн. л. н. р. ад *свой і Д. скл. адз. л. си ‘сабе’ (Праабражэнскі, 2, 263; Фасмер, 3, 584). Параўн. савосы (гл.). Карскі (1, 357) бачыць у старабеларускіх формах украінскі і польскі ўплыў; Яновіч (Веснік БДУ, 1974, 3, 65–66) выводзіць са словазлучэння въ своя си мѣста з падвойным азначэннем.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паджы́лкі, ‑лак; адз. няма.
Разм. Каленныя сухажыллі. Кажуць, што ў мікалаеўскую вайну Задрапей падрэзаў сабе паджылкі, каб не ісці ў царскую армію. Бажко.
•••
Паджылкі трасуцца ў каго — аб вялікім хваляванні, пачуцці страху і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падгла́дзіцца, ‑джуся, ‑дзішся, ‑дзіцца; зак.
Разм.
1. Падпрасаваць, прагладзіць сабе што‑н. злёгку, у некаторых месцах.
2. Зрабіцца сыцейшым, падкарміцца. [Васіль] акрыяў і так падгладзіўся, што толькі прыгледзеўшыся можна пазнаць у твары бацькавы рысы. Арочка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
парта́льны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да партала. Партальная арка. Партальныя калоны. // Які мае ў сабе партал (у 2 знач.). Партальны станок. □ Для размяшчэння партальных кранаў былі створаны Верхні і Ніжні прычалы. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бо́скі, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і божы. — Хай сабе і так, але гэта справа не людзей, а боская справа, — ціхамірна казаў айцец Амброзіо. Маўр. Поп Мацей, падлізнік боскі, Павярнуць рашыў да вёскі Тварам. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
браканье́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; незак.
Разм. Займацца браканьерствам. У калгас на работу [Сенька] не пайшоў і наогул адмовіўся ад усякай работы, а выбраў сабе іншы занятак — пачаў на вачах браканьерыць на рэчцы і азёрах. Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
канкурэ́нт, ‑а, М ‑нце, м.
Той, хто канкурыруе з кім‑н. Барацьба канкурэнтаў за рынкі збыту. □ «Таксама прыехалі паступаць», — заўважыў сам сабе Сцёпка.. і паглядзеў на гэтых маладых людзей, як на сваіх канкурэнтаў. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)