збег, -у, м.
1. гл. збегчы.
2. Месца, паглыбленне, па якім збягае вада.
Стаць на самым збегу вады.
3. Спалучэнне, злучэнне (спец.).
З. зычных гукаў.
◊
Збег акалічнасцей — абставіны, якія склаліся пэўным чынам, ход падзей, які абумовіў што-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́глянуць, -ну, -неш, -не; -глянь; зак.
1. Высунуўшыся з укрыцця, глянуць, паглядзець.
В. з-за вугла на вуліцу.
2. Стаць відным, паказацца.
З-за хмар выглянула сонца.
|| незак. выгля́дваць, -аю, -аеш, -ае і выгляда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
парва́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ве́цца; зак.
1. Разарвацца, раздзяліцца на часткі ад нацягвання.
Ніткі парваліся.
2. Стаць дзіравым, знасіцца да дзірак.
Панчохі парваліся.
3. перан. Спыніцца (пра знаёмства, адносіны і пад.).
Сувязь з падпольшчыкамі парвалася.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
садра́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., здзярэ́цца; зак.
1. Злупіцца, зняцца (пра кару, скуру і пад.), аддзяліцца ад паверхні.
На пальцы садралася скура.
2. Стаць непрыгодным ад доўгага ўжывання (пра венік, шчотку і пад.).
|| незак. здзіра́цца, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спаражні́цца, -ражню́ся, -ро́жнішся, -ро́жніцца; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць парожнім, пустым.
Пасуда спаражнілася.
2. Выдаліць з арганізма рэшткі ператраўленай ежы (разм.).
3. Пазбавіцца ад цяжарнасці шляхам выдалення плода (разм.).
|| незак. спаражня́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыці́хнуць, -ну, -неш, -не; прыці́х, -хла; -ні́; зак.
1. Перастаць падаваць гукі, ствараць шум; стаць амаль нячутным.
Гукі прыціхлі.
Птушкі прыціхлі.
2. Перастаць рухацца; паслабець у сіле свайго праяўлення.
Сябры прыціхлі.
Вецер прыціх.
|| незак. прыціха́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
стаўчы́ся, 1 і 2 ас. не ўжыв., стаўчэ́цца; стаўку́цца; сто́ўкся, стаўкла́ся, -ло́ся; зак.
1. Стаць дробным, мяккім у выніку таўчэння; змяшацца.
Бульба добра стаўклася.
2. Ачысціцца ад шалупіння.
3. Сабрацца, стоўпіцца ў гурт (разм.).
Каровы стаўкліся ў кучу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абмярцве́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
1. Страціць адчувальнасць, стаць нежывым (пра клеткі, тканкі, часткі цела).
2. перан. Стаць нячулым пад уплывам чаго‑н.; змярцвець, анямець; акамянець. Твар Паліводскага.. то чырванеў, то зелянеў, то бялеў, то зноў чырванеў. Нарэшце ён як бы абмярцвеў, і вочы быццам ашклянелі. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прымкну́ць ’закрыць, зачыніць няпоўнасцю; прысунуцца блізка, шчыльна да чаго-небудзь; стаць прыхільнікам, удзельнікам у якой-небудзь справе’ (ТСБМ), ’замкнуць ненадоўга’, прымкну́ты ’тс’ (брасл., драг., Сл. ПЗБ), прымукну́ць, прымыкну́ць ’замкнуць ненадзейна’, прыму́кваць ’прымацоўваць’ (ТС); сюды ж з развіццём значэння ’далучыцца’ зваротнае прымкну́цца ’ўзяцца шчыра (за работу)’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ). Да рэдкага мкнуць ’пацягнуць, ударыць дубцом’, ’кінуцца бегчы’, мкну́цца ’крануцца з месца; ударыцца; паткнуцца’ (Нас.), гл. мкаць. Усходнеславянскае ўтварэнне, параўн. рус. примкну́ть ’далучыцца’, дыял. примкну́ться ’далучыцца’, ’налегчы (на вёслы)’, укр. примкну́ти ’прычыніць, зачыніць няпоўнасцю; стаць прыхільнікам, паслядоўнікам чаго-, каго-небудзь’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Спрут ‘гібель’: на спруты ‘на чорта’ (беласт., Дзядзька Квас, Роздум на калёсах, Беласток, 1995, 57), спру́та ‘смерць; халера’ (Сцяц. Сл.), ‘пагібель’ (кам., ЖНС). Адваротны дэрыват ад спруці́цца ‘памерці’ (ТС), ‘стаць пруткім’ (Стан.). Гл. прут, апруцянець.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)