перасушы́ць, ‑сушу, ‑сушыш, ‑сушыць; зак., што.
1. Прасушыць зноў, яшчэ раз. Відаць, непрыбраныя рады сена трэба падвярнуць, перасушыць. Кандрусевіч.
2. Зрабіць вельмі сухім. Перасушыць тытунь. Перасушыць бялізну.
3. Высушыць усё, многае. Перасушыць коўдры, падушкі. □ Ледзь-ледзь мы .. перасушылі [фасолю] і ссыпалі ў мяшкі. Але высушылі, відаць, не вельмі суха, бо суп патыхае прэлым. Сяркоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перачаса́ць 1, ‑чашу, ‑чэшаш, ‑чэша; зак.
1. што. Расчасаць для прыгатавання пражы ўсё, многае. Перачасаць увесь лён.
2. што. Расчасаць пачэсанае яшчэ раз. Перачасаць кудзелю.
3. каго-што. Прычасаць нанава, іначай. Перачасаць валасы.
перачаса́ць 2, ‑чашу, ‑чэшаш, ‑чэша; зак., што.
1. Абчасаць, пачасаць усё, многае. Перачасаць усё бярвенне склюдам.
2. Абчасаць нанава, іначай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ба́лавацца, ‑луюся, ‑луешся, ‑луецца; незак.
1. Дурэць, сваволіць. Дзеці балуюцца,
2. Забаўляцца, рабіць што‑н. для свайго задавальнення. З канца вёскі данёсся гучны па начы стрэл. Ён паўтарыўся яшчэ і яшчэ раз. [Байсак:] — Што гэта там такое? Няйначай балуецца хто? Лынькоў.
3. Зал. да балаваць.
•••
Балавацца з агнём — жартаваць з чым-небудзь небяспечным.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мат 1, ‑а, М маце, м.
1. Становішча ў шахматнай гульні, калі кароль, знаходзячыся пад ударам фігуры праціўніка, не можа абараніцца, што азначае пройгрыш партыі.
2. перан. Безнадзейнае становішча.
[Перс. māt — памёр.]
мат 2, ‑а, М маце, м.
Брыдкая лаянка. [Карніцкі:] — Бывай здароў і раз назаўсёды запомні: размаўляць са мною пры дапамозе мата не дазволю. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дублі́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; незак., каго-што.
1. Рабіць у другі раз; паўтараць. Дубліраваць паведамленне. // Паралельна з кім‑, чым‑н. выконваць аднолькавую работу, функцыі. Дубліраваць работу іншай установы.
2. Замяняць асноўнага выканаўцу якой‑н. ролі ў спектаклі, кіно. Дубліраваць вядучага артыста.
3. Замяняць моўную частку гукавога фільма перакладам на іншую мову. Дубліраваць кінафільм.
[Ад фр. doubler.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скрут,
У выразе: на скрут (злом) галавы — не думаючы, безразважна, неабачліва. [Куксёнак:] — Іншы раз цвярозы чалавек нізавошта не пойдзе на рызыку, а выпіўшы, ён табе на скрут галавы пойдзе. Сабаленка. Кінуцца вось так у кусты на скрут галавы і бегчы, .. куды глядзяць вочы, абы .. не ісці да таго невядомага і страшнага Шылахвоста. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пасава́ць I несов., спорт. пасова́ть;
п. на край — пасова́ть на край
пасава́ць II несов., карт., перен. пасова́ть;
трэ́ці раз пасу́ю — тре́тий раз пасу́ю;
не́льга п. пе́рад ця́жкасцямі — нельзя́ пасова́ть пе́ред тру́дностями
пасава́ць III несов., разг. (быть подходящим) идти́; подходи́ть, подоба́ть, соотве́тствовать;
зялёнае не пасу́е да блакі́тнага — зелёное не идёт (не подхо́дит) к голубо́му;
у го́сці не пасу́е хадзі́ць по́зна — в го́сти не подоба́ет ходи́ть по́здно;
ці́хі го́лас не ~ва́ў да яго́ мо́цнай фігу́ры — ти́хий го́лос не соотве́тствовал его́ кре́пкой фигу́ре
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Пярво́сцінка, пярву́сцепка ’карова першага ацёлу’ (маг., віц., ЛА, 1), пярву́шчанка ’тс’ (гом., ЛА, 1, Бар. сл.), пярву́стка ’тс’ (клім., ЛА, 1), пярву́сцінак ’тс’ (Мат. Гом.), пярэсцінка ’тс’ (тамсама), пярсцёнка, пярвёсянка ’тс’ (Шатал.); рус. пёрвёстинка ’тс’, макед. първостинка ’авечка, якая акацілася першы раз’, ’першароднае дзіця’, пьрвостин ’першае дзіця’. Паводле Трубачова (Проспект, 75–76), да праслав. *pervest(b)nьjь < *pervestь ’першасць’, параўн. укр. первісний ’першапачатковы’, рус. пёр- востный ’тс’ і пад. Гл. таксама пёрвісінка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сухаду́шына ’ўдар кулаком у хрыбет, моцны ўдар’ (Нас., Бяльк.), ’сухотнік’ (Нас.). Хутчэй за ўсё, утворана на базе прыметніка сухаду́шны ’слабасільны’ (Нас.), што да сухі́ ’слабы, хілы; пусты’, параўн. слабаду́шны, маладу́шны, рус. тщеду́шный ’слабасільны’ і пад., другая частка звязана з дух (гл.), параўн. слабы́ ду́хам ’няўстойлівы, падатлівы’. Значэнне ’ўдар’, відаць, на аснове ду́хам ’мігам, хутка’, адны́м ду́хам (ды́хам) ’раптам, за адзін раз’ (ТСБМ), гл. таксама дыхаць; да семантыкі параўн. польск. suche razy ’біццё без крыві’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ме́лькам, прысл.
1. (у спалучэнні з дзеясл.: «бачыць», «глянуць» і пад.). Нядоўга, імгненна. Хацелася яшчэ раз хоць мелькам зірнуць .. [Мілоўскаму] у твар. Галавач.
2. Няўважліва, бегла, мімаходам. Лапыр мелькам зірнуў на загалоўкі, больш уважліва — на друкаваныя подпісы і ўжо з нейкай павагай вярнуў выразкі гаспадару. Паслядовіч. [Мірон Іванавіч] мелькам зірнуў на ходзікі: быў пачатак чацвёртай гадзіны. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)