Саму́йла ’тоўсты чалавек’ (віц., Нар. лекс.). Ад сам з суф. ‑уй‑ла (як хамуйла (гл.)). Аб суфіксацыі гл. Карскі 2-3, 23–25. Да семантыкі параўн. самавіты і вытворныя (гл. сам).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

сама́

1. мест., см. сам​ 1;

2. сущ. (хозяйка) уст. сама́, -мо́й ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

тет-а-те́т нареч. адзі́н на адзі́н, з во́ка на во́ка, сам-на́сам.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

насе́яцца сов., в разн. знач. насе́яться;

мак сам насе́яўся — мак сам насе́ялся;

пыл насе́яўся ўсю́ды — пыль насе́ялась всю́ду;

я сёння насе́яўся, змары́ўся — я сего́дня насе́ялся, уста́л

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

маладзе́ц, -лайца́ ж.

1. мо́лоде́ц, удале́ц;

2. в знач. сказ. молоде́ц;

◊ м. су́праць аве́ц, а су́праць малайца́ — сам аўца́ — молоде́ц про́тив ове́ц, а про́тив молодца́ — сам овца́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

молоде́ц маладзе́ц, род. малайца́ м., мн. малайцы́, -цо́ў, малайчы́на, -ны м. и ж.;

◊

молоде́ц про́тив ове́ц, а про́тив молодца́ — сам овца́ посл. маладзе́ц су́праць аве́ц, а су́праць малайца́ — сам аўца́;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

господи́н в разн. знач. пан, род. па́на м., мн. паны́, -но́ў; спада́р, -ра́ м.;

господа́ (в обращении) пано́ве (спадары́);

◊

сам себе́ господи́н сам сабе́ пан;

господи́н своего́ сло́ва гаспада́р свайму́ сло́ву.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

бунтава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; незак.

1. Падымаць бунт¹, удзельнічаць у бунце¹.

2. каго-што. Падбухторваць да бунту¹.

Б. народ.

3. перан. Пратэставаць, упарта не згаджацца.

Не магу вечарам дзяжурыць: жонка бунтуе.

4. каго. Збіваць з толку.

Ты мяне не бунтуй, я сам разбяруся.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

самасто́йны, -ая, -ае.

1. Які існуе асобна ад іншых; незалежны.

Самастойная дзяржава.

Жыць самастойна (прысл.).

2. Здольны дзейнічаць сам, без чужой дапамогі.

С. чалавек.

Самастойныя паводзіны.

3. Які робіцца сваімі сіламі або па сваёй ініцыятыве, без пабочнага ўплыву.

Самастойнае даследаванне.

|| наз. самасто́йнасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сабе́ I мест., в дат., предл. п. себе́; см. сябе́;

◊ сам с. — про себя́;

сам с. галава́ — сам себе́ голова́;

сам с. гаспада́р — сам себе́ хозя́ин;

ні с. ні людзя́м — ни себе́ ни лю́дям;

рваць на сабе́ валасы́ — рвать на себе́ во́лосы

сабе́ II (без ударения) частица, разг. себе;

іду́ гэ́та я с. — иду́ э́то я себе;

што ён с. ду́мае? — что он себе ду́мает?;

◊ нішто́ с. — ничего́ себе;

так с. — так себе;

няха́й (хай) с. — пусть себе; пусть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)