сурмя́ны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да сурмы ​1 (у 1 знач.), утрымлівае ў сабе сурму. Сурмяныя руды. Сурмяны блішчак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Руда́ 1 ’прыродная мінеральная сыравіна з металамі або іх злучэннямі’ (ТСБМ). У тым жа значэнні ўкр., рус. руда́, польск., в.-луж. ruda, чэш., славац. ruda, славен. rúda, серб.-харв. ру́да, балг. ру́да́. Прасл. *ruda ад і.-е. кораня *reudh‑ (*roudh‑/*rudh‑) ’чырвоны, руды, рыжы’. Суадносіцца з прасл. *rudъjь ’руды, чырвоны, рыжы’, гл. руды (Трубачоў, Этимология–1988–1990; ESJSt, 13, 781). Адносна сувязі з і.-е. *r(e)udh‑ ’медзь’ гл. Глухак, 533; Нов. в рус. этим., 1, 199.

Руда́ 2 ’красільнае рэчыва, што змяшчаецца ў ільняным палатне, выводзіцца з палатна вымочваннем і адбельваннем’ (Сл. Брэс.). Ад руды (гл.) як чэрня ’чорная фарба, чорнае адзенне’ < чорны, голя ’голае месца’ і пад.

Руда́ 3 ’рудая вада на балоце’ (навагр., Нар. сл.; Сл. ПЗБ), ’іржа, іржавы налёт’ (ТС), ’гразь’ (Нас., Мат. Маг., Касп.). Гл. руда 2, руды.

Руда́ 4 ’кроў’ (Нас., Гарэц.). Укр., рус. руда́ ’тс’. Выводзяць з руда 3, магчыма, у выніку табуізацыі слова кроў (Фасмер, 3, 513 з літ-рай), або з першаснага значэння ’штосьці чырвонае’ (Борысь, SEK, 4, 188), параўн. ст.-інд. rudhirám ’кроў’ (< і.-е. *roudh‑ ’чырвоны, руды’).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

прагно́зны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да прагнозу; заснаваны на прагнозе. Прагнозныя карты. // Які вызначаецца на аснове прагнозу. Прагнозныя залежы руды.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

скі́павы, ‑ая, ‑ае.

Спец. Які мае адносіны да скіпа. Скіпавы канат. Скіпавы пад’ёмнік. // Які ажыццяўляецца пры дапамозе скіпаў. Скіпавая падача руды.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шлакаві́к, ‑а, м.

Спец. Спецыяльная камера ў ніжняй частцы мартэнаўскай печы, куды пры плаўцы руды збіраецца пыл і дробныя часцінкі шлаку.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абагача́льнік, ‑а, м.

Спец.

1. Рэчыва, састаў і пад., якія паляпшаюць якасць глебы, руды, мінералаў і пад.

2. Спецыяліст па абагачэнню выкапняў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

класіфіка́тар, ‑а, м.

1. Спецыяліст у галіне класіфікацыі. Класіфікатар мінералаў.

2. Апарат для механічнай класіфікацыі здробненай руды, вугалю і інш. зернепадобных мінералаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ні́келевы, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да нікелю. Нікелевы завод. // Які мае ў сваім саставе нікель. Нікелевыя руды. // Разм. Панікеліраваны. Нікелевы чайнік.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ру́дзік ’рыжык’ (узд., Нар. словатв.). Ад руды як рыжык ад рыжы, палявік ад палявы (грыб) і пад.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

рыжы, руды, паджары; агністы (перан.)

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)