фізіялагі́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да фізіялогіі (у 1 знач.). Фізіялагічныя даследаванні. Фізіялагічныя метады аналізу захворванняў нервовай сістэмы.
2. Звязаны з фізіялогіяй арганізма, з яго жыццядзейнасцю. Кожнаму настаўніку трэба перш за ўсё лічыцца са значнымі фізіялагічнымі зменамі, якія адбываюцца ў арганізме падлетка. «Народная асвета». // перан. Груба пачуццёвы.
3. У складзе назваў рада дысцыплін, якія вывучаюць жывыя істоты. Фізіялагічная оптыка. Фізіялагічная акустыка.
•••
Фізіялагічны раствор гл. раствор.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ве́даць, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. пра каго-што, аб кім-чым і без дап. Мець звесткі пра каго-, што-н.
В. жыццё вёскі.
2. каго-што. Валодаць пэўнымі ведамі, мець пра каго-, што-н. паняцце, уяўленне.
В. урок.
В. сваю справу.
В. англійскую мову.
3. каго (што). Быць знаёмым з кім-н.
Я гэтага чалавека не ведаю.
4. што. Адчуваць, перажываць.
Не в. спакою.
5. што. Захоўваць, лічыцца з чым-н.
В. меру (трымаць сябе ў пэўных рамках). В. сваё месца (весці сябе адпаведна свайму становішчу).
6. чым. Кіраваць, распараджацца.
В. трэстам.
В. перапіскай.
◊
Хто яго ведае (разм.) — невядома, ніхто не ведае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тулумба́с ‘старажытны ударны інструмент’ (ТСБМ), таламба́с ‘літаўра’ (Ласт.). У якасці зыходнага лічыцца тур. tulumbaz ‘бубнач, барабаншчык’ (Фасмер, 4, 118; ЕСУМ, 5, 673); хутчэй за ўсё, праз укр. тулумба́с, таламба́с ‘тс’, польск. tułumbas, tołombas, tołumbas ‘турэцкі вайсковы барабан’, параўн. таксама серб.- харв. таламба́с ‘літаўра, барабан’, якое лічыцца балканскім турцызмам (Скок, 3, 437).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пульсава́ць ’абіваць збожжавыя’ (гродз., Сл. ПЗБ). Крыніцай запазычання лічыцца літ. paisýti ’тс’ (там жа), гл. пойсаваць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
исчисля́ться
1. (выражаться в каком-л. количестве, числе) лічы́цца;
дохо́ды исчисля́ются в миллио́нах рубле́й дахо́ды лі́чацца ў мільёнах рублёў;
2. (определяться путём расчёта, вычисления) вылі́чвацца, выліча́цца, вызнача́цца;
пе́нсия исчисля́ется из за́работной пла́ты пе́нсія вылі́чваецца (выліча́ецца) з зарабо́тнай пла́ты;
трудово́й стаж исчисля́ется со дня поступле́ния на рабо́ту працо́ўны стаж вылі́чваецца (выліча́ецца, вызнача́ецца) з дня паступле́ння на пра́цу;
3. страд. падлі́чвацца, падліча́цца, лічы́цца; вылі́чвацца, выліча́цца; см. исчисля́ть.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прые́зджы, ‑ая, ‑ае.
Які прыехаў, прыбыў адкуль‑н. Вылі тут і штацкія гарадскія людзі, і прыезджыя сяляне, і вайскоўцы. Галавач. Частка прыезджых спецыялістаў толькі што ўсялілася ў новыя дамы. Кулакоўскі. // у знач. наз. прые́зджы, ‑ага, м.; прые́зджая, ‑ай, ж. Той (тая), хто прыехаў адкуль‑н. — Дайце ваш чамадан, я занясу яго ў пакой для прыезджых. Колас. — Хто гэта? — механічна спытаўся Багуцкі ў суседа.. — Прыезджы... З Берліна... Лічыцца спецам па службе пуці... Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
слыць, слыву, слывеш, слыве; слывём, слывяце; незак., кім-чым, за каго і без дап.
Разм. Быць вядомым у якасці каго‑, чаго‑н., лічыцца кім‑, чым‑н., славіцца. На звадку для хлопцаў, на зайздрасць дзяўчатам, Слыла паваблівай дзяўчынай яна [Гануля]. Купала. [Сімха:] — А можа. Таня, хочаш есці? Я тут за кухара слыву. Глебка. [Коля:] — Ты ж, Міхась, слывеш сярод нас самым разумным. Няўжо ты не можаш што-небудзь выдумаць? Шахавец. Адным словам, школа слыла па ўсё Навагранскае ваяводства. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лічы́ць, лічу́, лі́чыш, лі́чыць; лі́чаны; незак.
1. Называць лікі ў паслядоўным парадку.
Л. да ста.
2. Вызначыць колькасць, суму чаго-н.
Л. грошы.
3. каго-што. Прымаць у разлік, пад увагу.
Калі не л. некалькіх дзён непагоды, май быў добры.
4. каго-што. Рабіць якія-н. заключэнні, прызнаваць, успрымаць, расцэньваць.
Балота лічылі непраходным.
Л. каго-н. добрым чалавекам.
◊
Лічыць ні за што — зусім не лічыцца з кім-н., не паважаць каго-н.
|| зак. злічы́ць, злічу́, злі́чыш, злі́чыць; злі́чаны (да 1 і 2 знач.) і палічы́ць, -лічу́, -лі́чыш, -лі́чыць; -лі́чаны (да 2 і 4 знач.).
|| наз. лічэ́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.) і лік, -у (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Панука́ць ’прымушаць рабочую жывёлу рухацца хутчэй; нокаць; дэспатычна распараджацца, не лічыцца з чым-небудзь, папіхаць’ (ТСБМ). Да ну, нукаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ґе́рґа, ґе́рґаўка ’крэмень’ (Сл. паўн.-зах.). Лічыцца запазычаннем з літ. мовы; параўн. літ. gérgužė, gargãžė ’крамяністы камень’ (так Сл. паўн.-зах.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)