трэ́ба¹, у знач. вык.
1. з інф. Неабходна, абавязкова патрэбна.
Т. ехаць.
Т. чытаць.
2. каму-чаму і з інф. Патрабуецца, патрэбна.
Яму т. кватэра.
3. безас., каму. Пажадана.
Чаго табе т.?
◊
Гэта ж трэба (разм.) — вокліч, які выражае здзіўленне.
Дзе трэба, дзе не трэба — недарэчы, не да месца.
Што трэба, то трэба (разм.) — абавязкова, бясспрэчна.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аслабані́цца, ‑нюся, ‑нішся, ‑ніцца; зак.
Разм.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць парожнім, нічым не занятым. Кошык аслабаніўся. // Стаць свабодным, нікім не занятым. Кватэра аслабанілася.
2. Вызваліцца ад працы, спраў. Аслабаніцца ад клопатаў.
3. Тое, што і вызваліцца (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Гмах ’вялікі будынак’ (БРС). Слова гэта было ўжо ў ст.-бел. мове. Параўн. кгмахъ, гмахъ, дмахъ (з XVI ст.) ’будынак, пакой’ (гл. Булыка, Запазыч.). Крыніцай слова з’яўляецца польск. gmach ’вялікі будынак’, таксама ’кватэра’ (а гэта з ням., дакладней, с.-в.-ням. gemach). Гл. Слаўскі, 1, 297.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
туды́-сюды́, прысл.
Разм.
1. Тое, што і сюды-туды. Мацей .. пастаяў у варотах, патупаў туды-сюды, граблі ўзяў, падгроб каласкі па таку ў адну кучу. Краўчанка.
2. у знач. вык. Сыдзе, нічога. Тавар гэты яшчэ туды-сюды. // Ні добры, ні дрэнны. Кватэра туды-сюды.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
даі́ць, даю, доіш, доіць; заг. даі; незак., каго.
1. Выцэджваць малако з вымя. Мы зачыняліся ў хляве, я трымаў лямпу, а мама даіла карову. Брыль.
2. перан. Разм. Бессаромна вымагаць, браць сабе чые‑н. сродкі. [У Кацярыны] кватэра свая, і, як ні кажы, не першы год доіць буфет. Гроднеў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
находи́тьсяI несов. (иметь место, пребывать) знахо́дзіцца; (быть) быць;
кварти́ра нахо́дится внизу́ кватэ́ра знахо́дзіцца ўні́зе;
находи́ться в опа́сности быць у небяспе́цы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
апусце́ць сов., в разн. знач. опусте́ть;
мэ́блю вы́везлі, і кватэ́ра зусі́м ~це́ла — ме́бель вы́везли, и кварти́ра совсе́м опусте́ла;
вёска ~це́ла — дере́вня опусте́ла
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
насе́лены
1. в разн. знач. населённый;
~ная кватэ́ра — населённая кварти́ра;
2. (имеющий население) обита́емый;
н. во́страў — обита́емый о́стров;
○ н. пункт — населённый пункт
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
це́сны в разн. знач. те́сный;
~ная кватэ́ра — те́сная кварти́ра;
ц. касцю́м — те́сный костю́м;
абступі́ць ~ным ко́лам — обступи́ть те́сным кру́гом;
~ная су́вязь — те́сная связь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́зваліцца, -люся, -лішся, -ліцца; зак.
1. Атрымаць свабоду, стаць свабодным.
В. з палону.
В. ад прыгнёту.
2. Пазбавіцца ад чаго-н., што сціскае, абмяжоўвае, ад непажаданага, шкоднага.
В. ад ношы.
В. з абдымкаў.
В. ад думак.
3. Стаць свабодным ад якіх-н. абавязкаў, спраў і пад.
В. ад работы.
В. ад загадвання.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Ачысціцца, стаць пустым, незанятым.
Кватэра вызвалілася.
Месца вызвалілася.
|| незак. вызваля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.
|| наз. вызвале́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)