*Сакарына, сокоры́на ’ясакар’ (Бес.), сакары́ ’ясакары’ (Скарбы), сакары́на ’буслава гняздо’ (Сцяшк. Сл.). Укр. сокори́на ’ясакар’, польск. sokora ’чорны топаль, ясакар’ з усходнеславянскіх (Брукнер, 506). З ясакар з адпадзеннем пратэзы і суф. ‑ina. Выклікае сумненне значэнне ’буслава гняздо’. Мабыць, ’сакарына з гняздом бусла’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Матля́х ’асінае вісячае гняздо’ (шчуч., Сл. ПЗБ). Аддзеяслоўнае ўтварэнне. Да матла́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
заклеката́ць, ‑клекачу, ‑клякочаш, ‑клякоча; зак.
Пачаць клекатаць. // Праклекатаць. [Бусліха] апусцілася на гняздо, закрануўшы крылом бусла. Бусел злёгку заклекатаў, відаць, напомніў пра асцярожнасць і адсунуўся на самы край. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Гайно́ ’бярлога, логава’ (БРС, Шат., Бяльк., Мат. Гом., 3, Шатал.); ’бярлог’ (Яшк., Касп., Грыг., Мядзв.), таксама ’гняздо’ (Мат. Гом., 3), га́йна ’логава, беспарадак’ (Янк. III). Укр. гайно́ ’гной, кал; падсцілка з саломы для жывёлы; бярлога; беспарадак’, рус. га́йно́ ’гняздо, логава звера; гняздо птушкі; сабачая будка, палатка; хлеў; падсцілка для свіней і да т. п’. Няма ў слоўніках Слаўскага і Фасмера. Рудніцкі (531) хоча бачыць тут эўфемізм для зыходнага слова *govьno. Няпэўна. Невядома, ці ёсць нейкая сувязь з чэш. hejno, славац. hajno, польск. дыял. gajno ’стада авечак, сагнаных разам’ (аб гэтых словах гл. Махэк₂, 164).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ла́стаўка, -і, ДМ -таўцы, мн. -і, -тавак, ж.
1. Пералётная птушка атрада вераб’іных з вузкімі вострымі крыламі, вёрткая і хуткая ў палёце.
Берагавая л.
Белагрудая л.
2. Гімнастычная фігура, пры якой пастава цела нагадвае птушку ў палёце.
3. Ласкавы зварот да асоб жаночага полу.
◊
Першая ластаўка — пра першыя прыкметы з’яўлення чаго-н.
|| прым. ла́стаўчын, -а (да 1 знач.).
Ластаўчына гняздо.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кулямётны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да кулямёта. Кулямётная чарга. Кулямётны разлік. // Узброены кулямётам (кулямётаў), прызначаны для кулямёта (кулямётаў). Кулямётная рота. Кулямётнае гняздо. Кулямётная тачанка.
•••
Кулямётная істужка гл. істужка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ястрабі́ны в разн. знач. ястреби́ный;
~нае гняздо́ — ястреби́ное гнездо́;
~нае палява́нне — ястреби́ная охо́та;
~ныя во́чы — ястреби́ные глаза́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Пераха́джвацца (піріхаджывыцца) ’не несціся пэўны час (пра курыцу)’ (Юрч.). Да персі- і хадзіць (гл.), г. зн. не сядаць у гняздо, каб несціся.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Плясці́ Ілгаць, нагаворваць’ (Шат.; міёр., З нар. сл.), ’плесці што-небудзь’, ’віць гняздо’ (Сл. ПЗБ), плесць плесці (карункі)’ (Бяльк.). Гл. пле́сці ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
верабі́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да вераб’я. Вераб’інае гняздо. Вераб’іная чарада.
2. у знач. наз. вераб’і́ныя, ‑ых. Атрад птушак, да якога адносяцца вераб’і, ластаўкі, дразды, пеначкі і пад.
•••
Вераб’іная ноч гл. ноч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)