І́рад ’мучыцель, кат’ (ТСБМ), и́род ’вораг, бязбожны чалавек; скупы, скнара; няверны, яўрэй’ (Нас.), и́родка ’бязбожная жанчына’ (Нас.), и́рода ’яўрэй’ (Мядзв.). Рус. и́род ’мучыцель, кат’, дыял. ’скупы’, укр. і́род ’бязлітасны, жорсткі чалавек, кат’, и́род ’ліхадзей, чорт’ (Грынч.). Ад імені цара Іудзеі Ірада (грэч. Ηρώδης), які паказваецца ў Евангеллі жорсткім, бязлітасным чалавекам (Фасмер, 2, 139; Шанскі, 2, I, 114).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
недоброжела́тель нядобразычлі́вец, -лі́ўца м.; непрыхі́льнік, -ка м.; не́прыяцель, -ля м.; зло́снік, -ка м., зласлі́вец, -лі́ўца м.; (враг) во́раг, -га м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
недоброжела́тельница ж. нядобразычлі́віца, -цы ж.; непрыхі́льніца, -цы ж.; не́прыяцелька, -кі ж.; зло́сніца, -цы ж., зласлі́віца, -цы ж.; во́раг, -га м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ліхадзе́й, ‑я, м.
Той, хто чыніць ліха, зло, бяду, гора; вораг. [Карп:] — Эх, дзеці, каб вы ведалі, як я рады, што ўсе мы тут, усе ваюем супроціў ліхадзеяў. Шамякін. Спяшаўся Даніла, бо вось-вось на конях могуць наляцець ліхадзеі з шаблямі. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заця́ты
1. упо́рный; насто́йчивый; (беспощадный — ещё) лю́тый;
~тая барацьба́ — упо́рная борьба́;
з. чалаве́к — упо́рный (насто́йчивый) челове́к;
з. во́раг — лю́тый враг;
2. затаённый
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адабра́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад адабраць 1.
2. у знач. наз. адабра́нае, ‑ага, н. Тое, што сілай узята, забрана ў каго‑н. Сваю рэзідэнцыю Зюмель Абставіў, як кажуць, на яць, Каб вораг дрыжаў і не думаў Назад адабранае ўзяць. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перапла́віць, ‑плаўлю, ‑плавіш, ‑плавіць; зак., што.
1. Расплавіць плаўленае. Пераплавіць волава яшчэ раз. // Ператварыць пры дапамозе плаўкі ў што‑н. іншае. Пераплавіць металалом. □ [Васіль Маркавіч:] — Вораг знайшоў сабе магілу на нашай зямлі. А тэхніку яго мы пераплавілі ў мірныя машыны. Скрыпка.
2. Расплавіць, паплавіць усё, многае. Пераплавіць усю руду.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
умо́ўнасць ж., в разн. знач. усло́вность;
у. прыгаво́ру — усло́вность пригово́ра;
у. тэатра́льнай пастано́ўкі — усло́вность театра́льной постано́вки;
ён во́раг уся́кіх ~цей — он враг вся́ких усло́вностей
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
лю́тый
1. лю́ты; жо́рсткі; (ярый — ещё) заця́ты;
лю́тый враг лю́ты (жо́рсткі, заця́ты) во́раг;
лю́тый моро́з лю́ты (страшэ́нны) маро́з;
2. (рьяный) прост. заўзя́ты, заця́ты.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кро́вный кро́ўны;
кро́вный интере́с кро́ўная заціка́ўленасць;
кро́вная оби́да кро́ўная кры́ўда;
◊
кро́вный враг кро́ўны во́раг;
кро́вные де́ньги кро́ўныя гро́шы;
кро́вная месть этнол. кро́ўная по́мста.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)