пясок / буйны: жарства, жвір, гравій

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

бу́йный

1. (бурный) бу́рны; (порывистый) пары́вісты; (сокрушительный) гвалто́ўны;

бу́йный ве́тер пары́вісты (гвалто́ўны) ве́цер;

2. (о растительности) вялі́кі, пы́шны, буйны́;

бу́йные хлеба́ вялі́кая (буйна́я) збажына́;

бу́йный рост трав пы́шны (буйны́) рост траў;

3. (своенравный) буя́ны; (сумасшедший) шалёны, звар’яце́лы;

бу́йный хара́ктер буя́ны (шалёны) хара́ктар.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

гарбу́з, ‑а, м.

1. Агародная расліна сямейства гарбузовых з паўзучым сцяблом.

2. Буйны круглы або авальны плод гэтай расліны. Маці ў сенцах рэзала нажом гарбузы. Гамолка.

3. Страва з гэтага плода. Наварыць гарбуза.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Кракадзі́л ’буйны паўзун з тоўстай панцырнай скурай’ (ТСБМ). Ст.-бел. крокодилъ пры пасрэдніцтве польск. krokodyl або ням. Krokodil з лац. crocodilus (Булыка, Запазыч., 177). Параўн. Шанскі, 2, 8, 403.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

вятры́ска, ‑і, м.

Вецер, часцей буйны, моцны, колкі. Завеяй ашалелаю Вятрыска загуляў. Багун. Пушчы, дубровы, гаі, Над голлем шумлівы вятрыска. Броўка. Стала не відно белага свету, выў і скавытаў вятрыска, імкліва падаў снег. Чарнышэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

палігло́т, ‑а, М ‑лоце, м.

Чалавек, які ведае многа моў. Сапраўдным паліглотам свайго часу быў другі буйны дзеяч беларускай культуры — паслядоўнік Скарыны Сымон Будны, які.. дасканала авалодаў беларускай, польскай, царкоўнаславянскай, грэчаскай, лацінскай і стараяўрэйскай мовамі. Жураўскі.

[Ад грэч. polý — многа і glōtta — мова.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

раска́цісты, ‑ая, ‑ае.

Гулкі, моцны, з раскатамі. Над лесам пачуўся раскацісты гул самалёта. Кулакоўскі. Юзік, параўняўшыся, грымнуў сваім раскацістым басам: — Здароў, Лявон! Чарнышэвіч. Раптам закружыў вецер, узняўся пыл слупам, ударыў раскацісты гром, секануў буйны дождж. Гурскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сюзерэ́н, ‑а, м.

1. У сярэднія вякі ў Заходняй Еўропе — буйны феадал, які з’яўляўся гасударом у адносінах да залежных ад яго васалаў.

2. У міжнародным праве — дзяржава, у адносінах да якой іншая дзяржава знаходзіцца ў васальнай залежнасці.

[Фр. suzerain.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

чарні́цы, ‑ніц; адз. чарніца, ‑ы, ж.

1. Кустовая ягадная расліна сямейства бруснічных.

2. Саладкаватыя чорна-сінія ягады гэтай расліны. Нясуць калгаснікі на рынак Лясоў багатыя дары: Маліну, зорныя суніцы, Тугіх парэчак шрот буйны І сакавітыя чарніцы З прыемным водарам лясным. Жычка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Буймі́стр ’бурмістр’ (Нас.). Як думае Апель, РФВ, 3, 87 (за ім і Фасмер, 1, 246), гэта беларускае слова ўзнікла з бурмістр (гл.) пад уплывам слова бу́йны (параўн. бурмі́шча). Але, магчыма, гэта не так. Хутчэй можна думаць пра дысіміляцыю р–р > й–р.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)