цыркуля́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
Машына для распілоўкі дрэва, рэжучай часткай якой з’яўляецца дыскавая піла. У Качанах невялікі шпаларэзны завод, і вясной я прыязджаў сюды разжыцца круглай пілой для нашай цыркуляркі. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
капы́л, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Кавалак дрэва ў форме ступні, на якім шавец робіць абутак.
2. Адзін з драўляных брускоў, якія ўстаўляюцца ў палазы і служаць апорай для кузава саней.
◊
Гнуць на свой капыл (разм.) — рабіць па-свойму, не слухаючы думкі іншых.
Усё (усе) на адзін капыл (разм.) — аднолькава, аднолькавымі, падобна, падобнымі (парабіць, зрабіць, атрымацца).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абві́снуць, -ну, -неш, -не; абвіс, -сла; -ні́; зак.
1. Апусціцца ўніз.
Галіны дрэва абвіслі.
2. Павіснуць ад знямогі.
Рукі ў хворага абвіслі.
3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Адцягнуцца, апусціцца.
Скура на твары абвісла.
4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Выцягнуцца, стаць даўжэйшым (пра вопратку).
Падкладка паліто абвісла.
|| незак. абвіса́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абкі́даць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак.
1. каго-што. Кідаючы, пакрыць каго-, што-н., абсыпаць.
А. дрэва зямлёй.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), каго-што. Пакрыць высыпкай.
Губы абкідала (безас.).
3. што. Абшыць краі тканіны.
А. петлі ў кашулі.
|| незак. абкіда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і абкі́дваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. абкіда́нне, -я, н. і абкі́дванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
упі́цца¹, уп’ю́ся, уп’е́шся, уп’е́цца; уп’ёмся, уп’яце́ся, уп’ю́цца; упі́ўся, -піла́ся, -ло́ся; упі́ся; зак., у каго-што.
Моцна, глыбока пранікнуць, уваткнуцца, увайсці ў што-н. (чым-н. вострым, тонкім).
П’яўка ўпілася ў цела.
У. зубамі ў мяса.
Сякера ўпілася ў дрэва.
У. вачамі ў каго-н. (перан.: пільна, не адрываючыся, пачаць глядзець на каго-н.).
|| незак. упіва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
саскрэ́бці, -скрабу́, -скрабе́ш, -скрабе́; -скрабём, -скрабяце́, -скрабу́ць; -скро́б, -скрэ́бла; -скрабі́; -скрэ́бены; зак., што.
1. Скрабучы, зняць або ачысціць што-н. з паверхні чаго-н.
С. кару з дрэва.
2. перан. 3 вялікімі цяжкасцямі сабраць (часцей якую-н. суму грошай; разм.).
|| незак. саскраба́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і саскрэ́бваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. саскраба́нне, -я, н. і саскрэ́бванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
падсячы́ і падсе́кчы, -сяку́, -сячэ́ш, -сячэ́; -сячо́м, -сечаце́, -сяку́ць; -се́к, -кла; -сячы́; -се́чаны; зак.
1. што. Надсячы знізу.
П. дрэва.
2. што і чаго. Насячы дадаткова, яшчэ трохі.
П. дроў.
3. што. Тузануць за вуду ў той момант, калі рыба бярэцца на кручок.
|| незак. падсяка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. падсяка́нне, -я, н. і падсе́чка, -і, ДМ -чцы, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Пру́глічка ’драўляны падгалоўнік у ложку’ (рас., Шатал.). Паводле Лаўчутэ (Балтизмы, 126), паколькі слова не этымалагізуецца на славянскай глебе і ягоны арэал блізкі да балтыйскага, яно магло быць запазычана з балтыйскіх моў; параўн. літ. brūklỹs ’тоўстая палка, кавалак дрэва’, лат. sprũngulis ’маленькі круглы адрэзак дрэва; палка, пень’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Па́скі ’гадавыя колцы на папярочным зрэзе дрэва’ (шчуч., Сл. ПЗБ). Да пис(ак) (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Дро́вы ’дровы’ (БРС, Нас., Касп., Бяльк., Сцяшк., Сл. паўн.-зах. і г. д.). Таксама дро́ва ’тс’ (Шат., Сцяшк., Сл. паўн.-зах.). Рус. дрова, укр. дро́ва, польск. drwa, чэш. drva, балг. дърва ’тс’, ст.-сл. дръва ’дровы’. Прасл. *drъva (мн. л. ад *drъvo ’дрэва’). Агляд форм у Трубачова, Эт. сл., 5, 141–142. Гл. яшчэ Фасмер, 1, 539; Бернекер, 1, 232; Траўтман, 53; Слаўскі, 1, 171. Як і прасл. *dervo ’дрэва’, мае і.-е. адпаведныя формы (са ступенню рэдукцыі); параўн. грэч. δρῡς ’дрэва, дуб’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)