Verbum

Барука́цца ’дужацца’, ’борацца, змагацца’, ’вазіцца’ (БРС, Шат., Бір. Дзярж., Янк. Мат., Жд., Сцяц., Федар. I), баро́кацца ’дужацца’, бару́ка ’ахвотнік дужацца’ (КЭС, лаг.). Укр. борюка́ти, борюка́тися, боріка́ти, борика́ти, рус. дыял. борюка́ться, боруха́ться ’тс’. Польск. borykać się (< укр., Слаўскі, 1, 39). Экспрэсіўныя формы ад дзеяслова (усх.-слав.) *boroti sę (параўн. баро́цца). Гл. Рудніцкі, 180.

Баўтру́к ’абжора, дармаед’ (Касп.), Баўтрамей (уласн. імя) (Нас.), ’непаваротлівы хлопчык, які толькі капрызіць’ (Нас.), баўтрю́к ’нехлямяжы, таўстапузы чалавек’ (Нас.), баўтру́с ’непаваротлівы, свавольны хлопчык’ (Нас.). Рус. дыял. бавтрю́к ’бялізны чалавек; гультай, дармаед’ (смал.). Параўн. і ўкр. прозвішча Бовтру́к. Ад уласнага імя Баўтрамей (так Нас.), скарочаныя формы якога давалі розныя пейаратыўныя назвы (параўн. Брукнер, 15).

Ветэрына́р (КТС, БРС), сюды ж сапсаваныя дыялектныя формы віціна́р, веціна́р (КТС, Сцяшк. МГ, Мат. Гом.), а таксама ветэрынарыя, ветэрынарны, ветэрынарскі. У бел. мову запазычана з рус. < ням. Veterinär < лац. veterinarius < лац. veterīnus ’цяглавая скаціна’ < першасн. veheterinus < vehere ’ехаць’ (Фасмер, 1, 306; Шанскі, 1, В, 78; КЭСРЯ, 78; БЕР, 1, 138; Голуб-Ліер, 506).

Вэрч ’скрутак лыка, лазы’ (Інстр. III), укр. верч ’скрутак, пучок’, рус. верчь ’тое, што спрадзена без верацяна (канапляная пража, вяроўка і г. д.)’. Параўн. таксама і рус. ве́рча ’від пражы; палавік, сатканы з ануч’. Утварэнне ад дзеяслова *vьrtěti. Усх.-слав. формы адлюстроўваюць старое вытворнае з ‑j‑ суфіксацыяй (vьrt‑jь). Гл. Рудніцкі, 367.

Вячо́рка ’вячоркі’ (Бяльк., Касп., КТС). Рус. вечорка, балг. дыял. вечерка ’тс’. Утворана з дапамогай суфікса ‑ъ‑к‑а ад асновы вечер‑. Для бел. мовы трэба ўлічваць магчымасць аднаўлення формы адзіночнага ліку ў сувязі з генералізацыяй слова вячоркі. З іншым значэннем падобныя ўтварэнні і ў іншых славянскіх мовах; параўн. польск. wieczorka ’вячэрняе паляванне’.

Галадо́ў ’голад, галодны час’ (Нас.): «другі год галадоў церпім». Гэтай формы няма ў іншых усх.-слав. мовах (і ў іншых слав.). Калі гэта сапраўдны назоўнік, то яго можна лічыць вельмі рэдкай дыялектнай формай, утворанай ад дзеяслова галадава́ць зваротным словаўтварэннем. Але не хапае дадатковых даных, іншага матэрыялу, таму такое тлумачэнне застаецца вельмі праблематычным.

Ганаві́цы ’штаны’ (Сцяшк.), ганаві́цы ’рукавіцы’ (Шат.), ’споднікі’ (Шатал.), ’верхнія мужчынскія штаны’ (Сцяц. Словаўтв.). Аб пашырэнні і геаграфіі слова гл. яшчэ Сцяц. Нар., 86. Лексема гэта ўзнікла метатэзай з нагаві́цы ’штаны і г. д.’ (параўн. слав. формы да бел. нагаві́цы ў Сцяц. Нар., 87). Гл. Сцяц. Нар., 86. Параўн. яшчэ Фасмер, 3, 79.

Га́ўкаць ’гаўкаць’ (БРС, Касп., Шат., Сл. паўн.-зах.). Рус. га́вкать, укр. га́вкати, балг. га́вкам, чэш. дыял. havkať і г. д. Утварэнне суфіксам ‑к‑ ад гукапераймальнага гав‑ (без ‑к‑ таксама адзначаюцца формы ў слав. мовах: чэш. дыял. havat ’гаўкаць’). Гл. Шанскі, 1, Г, 4; Фасмер, 1, 379; Слаўскі, 1, 410; Трубачоў, 6, 110.

Госць ’госць’ (БРС, Шат.). Рус. гость, укр. гість, польск. gość, чэш. host, серб.-харв. го̑ст, ст.-слав. гость. Прасл. *gostь. Роднасныя формы: гоц. gasts ’чужы, чужаземец’, ням. Gast ’госць’, лац. hostis ’чужы, госць’, ’чужаземец, вораг’. Гл. Бернекер, 337; Траўтман, 80; Фасмер, 1, 447; Слаўскі, 1, 328; Трубачоў, Эт. сл., 7, 67–68.

Заклю́ка ’памылка пры ўцягванні ніткі ў бёрда’ (Сл. паўн.-зах.). Параўн. клюка ’дэталь ярма ў форме кручка’, ’вочап у студні’ і г. д. Рус. заклюка ’частка ворыва выгнутай формы’, укр. заклю́кати ’заблытаць’. Укр. дзеяслоў дае верагодную падставу для тлумачэння бел. заклюка як аддзеяслоўнага бязафікснага наз. ад *заклюкаць ’заблытаць’, клюка ’нешта загнутае’ (гл.).