цеплавы́ теплово́й;
~ва́я эне́ргія — теплова́я эне́ргия;
~ва́я апрацо́ўка мета́лаў — теплова́я обрабо́тка мета́ллов;
○ ц. ўдар — теплово́й уда́р
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тара́нный в разн. знач. тара́нны;
тара́нная кость анат. тара́нная ко́стка;
тара́нный уда́р воен. тара́нны ўдар.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тума́кI (удар) разг. кухта́ль, -ля́ м., грыма́к, -ка́ м.;
дать тумака́ даць кухталя́ (грымака́).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
экспанава́ць, ‑ную, ‑нуеш, ‑нуе; зак. і незак., каго-што.
1. Выставіць (выстаўляць) для агляду, паказаць (паказваць) на выстаўцы.
2. Спец. Падзейнічаць (дзейнічаць) святлом на святлоадчувальны фотаматэрыял (фотапласцінку, фотаплёнку, кінаплёнку).
3. У шахматнай гульні — паставіць (ставіць) фігуру пад удар.
[Ад лац. exponere — выстаўляць, паказваць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пары́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак., што.
1. Адбіць (адбіваць) (удар; першапачаткова — у фехтаванні). Можа, фашысты пранюхалі, што нашы збіраюцца наступаць на вышыню 145, дык загадзя агнявым налётам, які толькі што скончыўся, хацелі парыраваць удар. Сабаленка.
2. перан. Абвергнуць (абвяргаць) (чые‑н. довады, нападкі і пад. ў спрэчках). У яго, і толькі ў яго руках самае новае, самае свежае, самае неабвержнае. Гэта будзе такі ўдар, якога ні сам Шэмет, ні хто з яго адвакатаў не здолее парыраваць. Лобан. — Пра што людзі захочуць паслухаць, пра тое і раскажу, — парыравала .. [Ліда] напады бацькі. Шамякін.
[Фр. parer.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
апляву́ха, ‑і, ДМ ‑вусе, ж.
Разм. груб. Удар рукой па шчацэ. Пажылы капітан размахнуўся з усяго пляча і заляпіў такую аплявуху Коху, што той пахіснуўся назад. Лынькоў. // перан. Тое, што абражае, прыгожае чыю‑н. годнасць, чые‑н. пачуцці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цеплавы́, ‑ая, ‑ое.
Спец. Які мае адносіны да цяпла (у 1 знач.), цеплаты (у 1 знач.). Цеплавая энергія. Цеплавое выпрамяненне. // Заснаваны на дзеянні цяпла, які дзейнічае з дапамогай цяпла. Цеплавы рухавік. Цеплавая электрастанцыя. Цеплавая сушылка.
•••
Цеплавы ўдар гл. удар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
штрафны́ в разн. знач. штрафно́й;
~ныя гро́шы — штрафны́е де́ньги;
ш. ўдар — штрафно́й уда́р;
~ная пляцо́ўка — штрафна́я площа́дка
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ту́хмалка груб. ‘твар’: даць у тухмалку (мёрск., ЖНС; Рэг. сл. Віц.). Няясна; пачатак слова падобны да рус. смал. ту́хман ‘удар рукой, тумак’, ту́хманка ‘тс’, ярасл. задаць ту́хманку ‘пабіць’, цвяр. дать ту́хменку ‘стукнуць’ (СРНГ), што, магчыма, сведчыць пра другасны характар семантыкі беларускага слова. Відаць, вытворнае ад ту́хаць ‘стукаць, тупаць’ (гл.) праз прамежкавую форму *тухма (тухаць), аналагічна да рус. тукма́нка ‘ўдар кулаком’, якое Фасмер (4, 117) прапануе выводзіць з ту́каць ‘стукаць’, адначасова ставячы пад сумненне мажлівасць кантамінацыі з токмач, тукмач ‘удар кулаком’, ‘калатуша’, што тлумачыць другую частку слова; паводле Анікіна (561), хутчэй кантамінацыя з тумак ‘удар кулаком’. Параўн. тухляк 1 ‘штурхаль, штуршок’, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Суты́чка ’бойка’, ’спрэчка, сварка’, ’удар, штуршок’ (ТСБМ, Некр. і Байк.). Укр. сути́чка, рус. сты́чка ’тс’. Дэрыват ад сутыкаць(ца) < тыкаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)