сігнату́ра, ‑ы, ж.
1. Частка рэцэпта з указаннем спосабу прыёму лякарства; копія рэцэпта, якая прыглядаецца да выдадзенага аптэкай лякарства.
2. У паліграфіі — лічба, якая абазначае парадкавы нумар друкаванага аркуша ў кнізе ці часопісе (друкуецца злева ўнізе на першай старонцы кожнага аркуша).
[Лац. signatura ад signo — абазначаю, указваю.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цэ́нзарскі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да цэнзара. Нарэшце, Вісарыён убачыў нумар сваёй партыйнай газеты без аніякага знаку цэнзарскага алоўка. Самуйлёнак. На цэнзарскім агні згарэў увесь тыраж перакладу «Пана Тадэвуша» А. Міцкевіча, які зрабіў В. Дунін-Марцінкевіч у 1859 годзе. Семашкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каро́нны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да кароны (у 1, 2 знач.). // Уст. Дзяржаўны, урадавы (пра манархічныя краіны). Каронны суд. Каронныя землі. □ Кароннае войска стаяла кругом, мястэчкі і вёскі карала агнём. Вялюгін.
2. Лепшы, найбольш ўдалы. Каронная роля артыста. Каронны нумар праграмы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скляпе́ністы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да скляпення (у 1 знач.); які мае форму скляпення, утварае скляпенне. Старажытны дом нумар адзін на Краснай плошчы. Нізкая скляпеністая столь, каменная падлога, стрэльчатыя вокны. Сяргейчык. Максім памятаў і вялікія скляпеністыя падвалы пад гэтымі мурамі. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адкало́ць, -калю́, -ко́леш, -ко́ле; -калі́; -ко́латы; зак.
1. што. Аддзяліць ад цэлага, колючы.
А. кавалачак цукру.
2. перан., каго-што. Прымусіць парваць з кім-н., выйсці з якой-н. групы, арганізацыі.
А. ад родзічаў.
3. Адняць прыколатае або выняць тое, чым прыколата, прышпілена што-н.
А. бант.
А. шпільку.
4. што, перан. Зрабіць, сказаць што-н. недарэчнае, нечаканае (разм.).
А. нумар.
|| незак. адко́лваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. адко́лванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Трук ‘лоўкі, эфектны прыём, нумар’ (ТСБМ). Запазычана праз рускую мову (трюк) з франц. truc ‘спрытнасць’, якое з праванс. truc ці з італ. trucco ‘палка’. Фасмер (4, 112) выводзіць рус. трюк з англ. trick ‘фокус, трук, спрытны прыём’, параўн. трык ‘trick artifice’ ў “Беларуска-ангельскім слоўніку” Я. Пятроўскага, выдадзеным у Лінцы ў 1946 г. (перавыданне — гл. Пятр.). Крыніцай запазычання англ. trik з’яўляецца ст.-франц. trique, якое з лац. tricae мн. л. ‘інтрыгі’ (Голуб-Ліер, 489; ЕСУМ, 5, 662). Сюды ж трука́цкі, тру́кавы, трука́цтва, трука́ч (ТСБМ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
эксцэнтры́чны I в разн. знач. эксцентри́ческий, эксцентри́чный;
э. ну́мар — эксцентри́ческий (эксцентри́чный) но́мер;
э. чалаве́к — эксцентри́ческий (эксцентри́чный) челове́к
эксцэнтры́чны II мат. эксцентри́ческий;
~ныя фігу́ры — эксцентри́ческие фигу́ры
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
се́рыя, ‑і, ж.
1. Шэраг аднародных прадметаў, якія маюць якую‑н. агульную прымету. Серыя станкоў. □ Раман «Зямля» з’явіўся пачаткам выдатнай серыі аповесцей і раманаў з жыцця беларускага народа. Адамовіч. // Паслядоўны рад якіх‑н. дзеянняў, падзей і пад. Серыя доследаў. Серыя гімнастычных практыкаванняў. Серыя выбухаў.
2. Шэраг вырабаў, машын, дэталей, зробленых па аднаму ўзору. Паравоз серыі ФД.
3. Частка вялікага кінафільма, якая дэманструецца самастойна на працягу цэлага сеанса. Кінафільм у дзвюх серыях.
4. Разрад, катэгорыя цэнных папер (грашовых знакаў, аблігацый ці дакументаў), якія абазначаюцца лічбамі або літарамі. Нумар і серыя бюлетэня. □ Дваццаць пяць тысяч! Я гляджу... нумар, серыя так і плывуць у мяне ў вачах. Рамановіч.
[Фр. série ад лац. séries.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзеся́ты, ‑ая, ‑ае.
Ліч. парадк. да дзесяць. Дзесяты нумар. Дзесяты кіламетр. Дзесятага лютага.
•••
Да дзесятага поту гл. пот.
Дзесятая вада на кісялі гл. вада.
(І) дзесятаму заказаць гл. заказаць.
На дзевятым небе гл. неба.
Праз дзесятыя рукі гл. рука.
Пятае цераз дзесятае; з пятага на дзесятае гл. пяты.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
забрані́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак., што.
Замацаваць каго‑, што‑н. за кім‑, чым‑н. Забраніраваць нумар у гасцініцы. □ Іван Якаўлеў мог не ісці на фронт: яго, вопытнага токара, забраніравалі для работы на заводзе. «Беларусь».
забранірава́ць, ‑ру́ю, ‑ру́еш, ‑ру́е; зак., каго-што.
Пакрыць бранёй (у 2 знач.). Забраніраваць карабель.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)