терза́ть несов.
1. (раздирать) раздзіра́ць; рваць;
2. перен. (причинять страдание) му́чыць; (душу, сердце) кро́іць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
і́каўка, ‑і, ДМ ікаўцы, ж.
Разм. Міжвольныя ўдыхальныя рухі, якія выклікаюцца сутаргавым скарачэннем дыяфрагмы, а таксама адрывістыя гукі, якія суправаджаюць гэтыя рухі. Сыр стаў у горле, і Гарбача пачала мучыць ікаўка. Мурашка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Дрэнчыць ’мучыць’ (Нас.), ’не даваць спакою’ (БРС, Сцяшк., Бяльк.), ’сцябаць малых дзяцей’, ’моцна хацецца’ (Шат.). Запазычанне з польск. dręczyć ’мучыць; моцна ўдараць’. Шат., 88, Слаўскі, 1, 165. Аб польск. слове гл. Слаўскі, 1, 164–165. Гл. таксама Кюнэ, Poln., 51.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
круши́ть несов.
1. крышы́ць; (разрушать) разбура́ць; (ломать) лама́ць; (уничтожать) знішча́ць;
2. (томить, угнетать) гнясці́, му́чыць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Адмянці́ць ’крэпка пабіць’ (Шат.). Магчыма, польскі ўплыў (Польск. miąć ’мяць’ × męczyć ’мучыць’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перакандры́чыць (пірікандры́чыць) ’пазнішчаць’ (Юрч. СНЛ). Гл. кандры́чка, параўн. смал. кандричить ’мучыць, здзекавацца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Мэнка ’мука, пакута’ (Сцяшк., Сцяц.; маладз., Янк. Мат.; бяроз., Выг. дыс.; стаўбц., Нар. сл.; Сл. ПЗБ), ’фігура распятага Хрыста’ (швянч., там жа), мычыць, мэнчыцца ’мучыць, вельмі мучыць, цягнуць, валаводзіць’, ’пакутаваць’ (Мал., Шат., Юрч., івац., Сл. Брэс.; Сцяц., Сл. ПЗБ; міёр., З нар. сл.; віл., Нар. сл.). З польск. męka ’пакута’, męczyć ’мучыць’ (Шатэрнік, 161; Арашонкава, Бел.-польск. ізал., 10 і 13; Мацкевіч, Сл. ПЗБ, 3, 96–97). Аналагічна мэнчанік ’пакутнік’ (шальч., Сл. ПЗБ) з польск. męczennik (Мацкевіч, там жа).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тамава́ць ’стамляць, нудзіць, мучыць; збіваць з толку’ (Нас., Стан., Байк. і Некр.). Гл. таміць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тачы́ць², 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., то́чыць; незак.
1. што. Грызучы, праядаючы, рабіць дзіркі ў чым-н., пашкоджваць што-н. (пра насякомых, грызуноў).
Шашаль точыць хату.
2. перан., каго-што. Неадступна мучыць, паступова пазбаўляючы сіл (пра хваробу, думкі, пачуцці і пад.).
|| зак. патачы́ць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -то́чыць; -то́чаны (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абцярпе́цца, ‑цярплюся, ‑церпішся, ‑церпіцца; зак.
Разм. Звыкнуцца з чым‑н. непрыемным, з якімі‑н. непаладкамі. Пад канец другога тыдня астрожная адзінота і нуда сталі менш мучыць Максіма. Ён абцярпеўся і пачаў крыху прывыкаць да ўсяго гэтага. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)