аста́нкі, ‑аў; адз. няма.
Цела нябожчыка; прах. Радзіма — гэта і той курганок зямлі, дзе ляжаць астанкі бацькоў, дзядоў і прадзедаў. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
башта́н, ‑а, м.
Абл. Тое, што і бахча. На баштан заедзеш — кавуны во якія ляжаць, як тое сонца, калі ўсходзіць. Шамякін.
[Ад перс. bōštan — сад.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
арна́мент, -у, М -нце, мн. -ы, -аў, м.
1. Узор, жывапіснае графічнае ўпрыгожанне, у аснове якога ляжаць геаметрычныя, раслінныя і жывёльныя матывы, што паўтараюцца ў пэўным парадку.
Беларускі а.
2. У музыцы: упрыгожанне мелодый, напр. трэль.
|| прым. арна́ментны, -ая, -ае і арнамента́льны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адрэ́зак, -зка, мн. -зкі, -зкаў, м.
1. Невялікі адрэзаны кавалак чаго-н., адцінак.
А. дошкі.
2. Частка чаго-н., што вымяраецца ў прасторы або часе.
А. шляху.
○
Адрэзак прамой — мноства (частка прамой), якое складаецца з двух розных пунктаў і ўсіх пунктаў, якія ляжаць паміж імі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
філасо́фія, -і, ж.
1. Навука аб найбольш агульных законах развіцця грамадства, прыроды і мыслення.
2. чаго. Метадалагічныя прынцыпы, што ляжаць у аснове якой-н. навукі.
Ф. гісторыі.
3. Абстрактныя, пустыя разважанні (разм.).
Навошта ты развёў тут цэлую філасофію?
|| прым. філасо́фскі, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
скачы́ха, ‑і, ДМ ‑чысе, ж.
Абл. Блыха. [Шыманскі і Кулік] леглі на сена і бяздумна ляжалі, але доўга ляжаць не давялося, апанавала скачыхі. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уле́жна, безас. у знач. вык.
Добра, утульна ляжаць. Мядзведзю на сонцы ўлежна, Уежна каля раёў. Барадулін. Хоць не ўежна, дык улежна. Прыказка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
солнцепёк м. со́нца, -ца ср., санцапёк, -ку м.;
лежа́ть на солнцепёке ляжа́ць на со́нцы (санцапёку).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
лежа́ть несов.
1. в разн. знач. ляжа́ць;
2. (о населённом пункте) стая́ць;
го́род лежи́т на берегу́ мо́ря го́рад стаі́ць на бе́разе мо́ра;
◊
лежа́ть в осно́ве ляжа́ць у асно́ве;
лежа́ть на боку́, на печи́ ляжа́ць на баку́, на пе́чы;
пло́хо лежи́т дрэ́нна ляжы́ць;
душа́, се́рдце не лежи́т душа́, сэ́рца не ляжы́ць (не го́рнецца);
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
валя́цца, ‑я́юся, ‑я́ешся, ‑я́ецца; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Ляжаць у беспарадку, бязладна, як папала, не на месцы. Усюды на падлозе валяўся хатні скарб — рашоты, адзежа, кублы. Лупсякоў. [Юткевіч] ляжаў на нейкай старасвецкай канапе,.. каля канапы валяўся ягоны англійскі шынель. Мікуліч. // Ляжаць без ужытку. Каля адрынкі пад страхою У дзеда Юркі сіратою Валяўся човен так, без дзела. Колас.
2. Лежачы, пераварочвацца з боку на бок. [Гарлахвацкі:] Вы, напэўна, самі не раз паглядалі, як нашы свінні ахвотна валяюцца ў брудных лужах. Крапіва.
3. Разм. Ляжаць, нічога не робячы. Цэлымі днямі Марынка валялася на ложку, чытала, глядзела тэлевізар. Шыцік. // Доўга ляжаць у пасцелі з прычыны хваробы, ранення. Валяцца ў шпіталях.
•••
Ад ветру валяцца — ледзь стаяць на нагах ад слабасці.
На дарозе (зямлі, доле, абы-дзе) не валяецца — дарма не дастаецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)