д’я́бальшчына, ‑ы, ж.
Разм. (звычайна ў клічных выразах). Пра незразумелы збег абставін, недарэчнае становішча. — Што за д’ябальшчына: замок адкрыты, а дзверы не адчыняюцца. Прокша.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пстрык, выкл.
Ужываецца гукапераймальна для абазначэння рэзкага, кароткага гуку. [Байкач:] Французскі замок. Пстрык і гатова. Гурскі. Вялікім пальцам — пстрык! — [баба] знімае вузельчык з кончыка верацяна. Паўлаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прабо́й ’металічная дужка, на якую навешваецца замок’ (ТСБМ, Гарэц., Касп.; шчуч., Сл. ПЗБ), пробо́й верхняя частка вулля-калоды’ (Анох.). Рус. пробо́й, укр. пробій, польск. przebój, серб.-харв. пробо́ј, славен. probój, балг. пробой у розных значэннях — ’прабоіна, прарыў (куды-небудзь)’ і г. д. У значэнні ’металічная дужка, на якую навешваецца замок’ з’яўляецца бел.-рус. семантычнай ізаглосай. Прасл. *probojь — аблаўтны дэрыват ад *probiti < *biti ’біць’. Не выключаны аднак, што гэта больш позняя аналагічная форма па тыпу *bojь < *biti.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зава́ла, -ы, мн. -ы, -аў, ж.
1. Прыстасаванне ў форме металічнага стрыжня або жэрдкі для запірання дзвярэй.
Зачыніць дзверы на замок і завалу.
2. Тое, што і завал (у 1 знач.).
3. перан. Лянівы чалавек, лежабок (разм.).
|| прым. зава́льны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прывясны́, ‑ая, ‑ое.
Прызначаны, прыстасаваны для прывешвання. Прывясны замок. Прывясная лямпа. □ Грамата напісана уставам на невялікім кавалку пергаменту з абрыўкам шнура ад згубленай прывясной пячаткі. «Помнікі».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прырабі́ць сов.
1. приде́лать;
п. замо́к — приде́лать замо́к;
2. пристро́ить;
п. трысце́нь — пристро́ить трёхсте́нную пристро́йку;
3. (заработать дополнительно) прирабо́тать;
п. мільён рублёў — прирабо́тать миллио́н рубле́й;
4. разг. (прибавить вязанием) подвяза́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сковоро́дник м.
1. чапяла́, -лы́ ж.;
2. (шип) плотн. ла́па, -пы ж., замо́к, -мка́ м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пара́ша, ‑ы, ж.
Разм. Пасудзіна для спаражненняў і памыяў у турэмнай камеры. Усе камеры былі замкнуты на замок, бо ўжо адбылася паверка, і парашы займалі пачэснае месца каля дзвярэй. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пазапіра́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
1. Заперці, зачыніць усё, многае. Паліцэйскія пазапіралі дзверы ў склады, дзе застаўся мізэрны скарб. Мікуліч.
2. Зачыніць усіх, многіх на замок, засаўку і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзе́сяць, ‑і, ліч. кольк.
Лік і лічба 10. // Колькасць, якая абазначаецца лічбай 10. Дзесяць чалавек. Дзесяць капеек. Дзесяць гадоў.
•••
За дзесяццю замкамі гл. замок.
Ні ў пяць ні ў дзесяць гл. пяць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)