суграмадзя́нін, ‑а; мн. ‑дзяне, ‑дзян; м.
Грамадзянін той жа дзяржавы (у адносінах да іншых грамадзян). // Жыхар або ўраджэнец адной мясцовасці з кім‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
еўрапе́ец, ‑пейца, м.
Жыхар або ўраджэнец Еўропы. Першыя еўрапейцы, якія прыехалі ў Аўстралію пасля адкрыцця гэтага кантынента, былі надзвычай здзіўлены вонкавым выглядам адной жывёліны. Матрунёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паса́дскі, ‑ая, ‑ае.
Гіст.
1. Які мае адносіны да пасада (у 1, 2 знач.). Пасадскія людзі.
2. у знач. наз. паса́дскі, ‑ага, м. Жыхар пасада.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аднасяльча́нін, -а, мн. -ча́не і (з ліч. 2, 3, 4) -ча́ніны, -ча́наў і -ча́н, м., чый або з кім.
Жыхар або ўраджэнец сяла ў дачыненні да каго-н. з гэтага ж сяла.
|| ж. аднасяльча́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Селяні́н ‘жыхар сельскай мясцовасці, земляроб’ (ТСБМ, Гарэц., Бяльк.). Укр. селяни́н, рус. селяни́н, ст.-рус. селянинъ ‘селянін, вясковы жыхар’, серб.-харв. сѐљанин ‘вясковы жыхар’, славен. selján ‘селянін, вясковы жыхар’, балг. се́лянин, макед. селанин, селанец ‘селянін’, ст.-слав. селꙗнинъ ‘земляроб’. Паводле Трубачова (Проспект, 77), прасл. *sedlʼaninъ/*sedlěninъ < прасл. *sedlo (адрознага ад *sedъlo ‘сядло’) ‘земляробчая гаспадарка з домам’ (Махэк₂, 539) з і.-е. *sedlom, роднаснага лац. sella ‘сядзенне’ < *sedlā, што мае фанетычную і словаўтваральную адпаведнасць у палеабалканскім Ἕλλα ‘назва храма Зеўса ў Дадоне’, ад якога выводзіцца племянная назва Ἕληνες, паралельная да *sedlʼane ‘сяляне’ (Трубачоў, Этимология–1980, 14–15). Гл. сяляне.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
обыва́тель
1. уст. (житель) жыха́р, -ра́ м.;
2. перен. абыва́цель, -ля м., мешчані́н, -на м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
празме́рна, прысл.
Занадта, залішне. Быў.. [Канькоў] у новым гарнітуры, чыста паголены, празмерна ўзбуджаны і вясёлы. Асіпенка. Лясны жыхар, каб не пажыць бяды, Як правіла, празмерна асцярожны. Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абыва́цель, -я, мн. -і, -яў, м.
1. Сталы жыхар якой-н. мясцовасці (уст.).
А. горада.
Сельскі а.
2. Чалавек, які жыве дробнымі асабістымі інтарэсамі.
Ператварыцца ў абывацеля.
|| ж. абыва́целька, -і, ДМ -льцы, мн. -і, -лек.
|| прым. абыва́цельскі, -ая, -ае.
А. настрой.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
селяні́н, -а, мн. сяля́не і (з ліч. 2, 3, 4) селяні́ны, сяля́н, м.
Жыхар вёскі, які заняты апрацоўкай зямлі, вырошчваннем сельскагаспадарчых культур і развядзеннем сельскагаспадарчай жывёлы як сваёй асноўнай работай.
|| ж. сяля́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак.
|| прым. сяля́нскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Пастаро́нец ’жыхар навакольных вёсак’ (Нас.). Утворана ад выразу па старане. Да старана (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)