Ро́каш, ст.-бел. рокошъ ’бунт, мяцеж’ (XVI ст.). Відаць, праз ст.-польск. rokosz ’нарада, перамовы’, ’сейм, з’езд’, ’бунт’, якое з венг. Rákos ’поле ў Венгрыі, дзе адбываліся сходы сойму’ > ’(у Рэчы Паспалітай) узброенае выступленне, паўстанне шляхты супраць караля пад лозунгам абароны вольнасцей’, ’бунт, мяцеж’, ’шляхецкі з’езд, сеймік’ (SWO, 1980, 653).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
разграмі́ць, -млю́, -мі́ш, -мі́ць; -мі́м, -міце́, -мя́ць; -ро́млены; зак., каго-што.
1. Разарыць, разбурыць.
Р. абсталяванне.
Р. склады.
2. Разбіць, знішчыць у баі, у выніку барацьбы.
Р. варожы гарнізон.
3. перан. Раскрытыкаваць, даказаць ілжывасць, памылковасць чыіх-н. перакананняў; разнесці.
Р. артыкул.
|| наз. разгро́м, -у, м.; прым. разгро́мны, -ая, -ае.
Разгромнае выступленне ў друку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прамова, выступленне / рэлігійнага характару: пропаведзь, казань, казанне
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
канцэ́ртны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да канцэрта (у 1 знач.). Канцэртнае аддзяленне. Канцэртнае выступленне. // Які даецца ў канцэрце, канцэртам. Канцэртнае выкананне оперы.
2. Прызначаны для канцэрта, якім карыстаюцца ў канцэрце. Канцэрты раяль, Канцэртная зала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
выка́званне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле дзеясл. выказваць — выказаць (у 1, 3 знач.).
2. Выказаная думка, погляд. Выказванні класікаў марксізма-ленінізма аб літаратуры. □ Лектар гаварыў, часта спасылаючыся на свае выказванні па гэтаму пытанню. Галавач.
3. Выступленне. Запісаць выказванні на магнітафонную стужку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дыпло́м, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Пасведчанне аб заканчэнні навучальнай установы або аб прысваенні вучонай ступені або якога-н. звання.
Д. кандыдата навук.
2. Дакумент, што выдаецца як узнагарода за паспяховае выступленне на конкурсе, фестывалі, спартыўным спаборніцтве і пад.
Д. першай ступені.
○
Дыплом з адзнакай — дыплом спецыяліста, які закончыў вышэйшую навучальную ўстанову з выдатнымі адзнакамі.
|| прым. дыпло́мны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
самаўла́дства, ‑а, н.
1. Сістэма аднаасобнага кіравання дзяржавай, калі правіцель карыстаецца неабмежаванай уладай. Царскае самаўладства. □ Гераічная барацьба лепшых сыноў рабочага класа падарвала ўстоі самаўладства. Купала. // Поўная ўлада над кім‑, чым‑н.; дэспатызм. Выступленне сялян супраць самаўладства пана.
2. Схільнасць падпарадкоўваць сваёй волі; уладалюбства. Бацькоўскае самаўладства.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пака́з, ‑у, м.
1. Дзеянне паводле дзеясл. паказаць (у 1, 5 знач.).
2. Тэатралізаванае выступленне; спектакль. Справаздачны сход у калгасе.. закончыўся вялікім наказам самадзейнасці калгаснай моладзі. «Звязда». Гамяльчане з цікавасцю прагледзелі эстрадна-музычны наказ «Вас гэта не турбуе?» «ЛіМ».
•••
На паказ — для агляду, на людскія вочы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́хадка, ‑і, ДМ ‑дцы; Р мн. ‑дак; ж.
Учынак, які парушае агульныя нормы паводзін; нядобразычлівае выступленне, дзеянне. Непрыстойная выхадка. □ Малодшыя камандзіры глядзелі праз пальцы на ўсе выхадкі курсанта. Дамашэвіч. Кандрат.., схапіўшы коней за павады, вывеў іх з баразны. Не спадабалася Рэйтану гэта Кандратава выхадка. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пры́клад, -у, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.
1. Канкрэтная з’ява, факт, якія прыводзяцца для тлумачэння, доказу чаго-н.
Ілюстраваць выступленне прыкладамі.
Гістарычныя прыклады.
2. Дзеянне, якое служыць узорам для пераймання, а таксама ўвогуле выдатны ўзор чаго-н.
Па прыкладзе дарослых (так, як робяць дарослыя). Паказаць п. чаго-н. П. геройства.
3. Матэматычнае практыкаванне, якое патрабуе некаторых дзеянняў над лікамі.
Алгебраічныя прыклады.
Рашыць прыклады.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)