гемаглабі́н, ‑у, м.

Бялковае рэчыва ў саставе крыві, якое надае ёй чырвоны колер і служыць пераносчыкам кіслароду ад органаў дыхання да ўсіх тканак арганізма.

[Ад грэч. háima — кроў і лац. globus — шар.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адбе́льны, ‑ая, ‑ае.

Спец.

1. Які мае адносіны да адбелкі. Адбельная вытворчасць. // Які служыць, прызначаны для адбелкі. Адбельныя гліны.

2. Падвергнуты адбелцы. Адбельная пража.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вегетаты́ўны, ‑ая, ‑ае.

Спец. Які служыць для жыўлення, росту жывёльных і раслінных арганізмаў. Вегетатыўныя органы.

•••

Вегетатыўнае размнажэнне гл. размнажэнне.

Вегетатыўная нервовая сістэма гл. сістэма.

[Лац. vegetativus.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

снегаахо́ўны, ‑ая, ‑ае.

Які служыць для аховы дарог ад снежных заносаў. Вагон дружны, дровы хлопцы дастаюць. У справу ідуць снегаахоўныя шчыты, уцалелыя парканы. Навуменка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

упако́вачны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да ўпакоўкі (у 1 знач.). Упаковачны цэх. // Які прызначаны, служыць для ўпакоўкі. Упаковачная машына. Упаковачная папера. Упаковачная тканіна.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

фотаграмметры́чны, ‑ая, ‑ае.

Спец. Які мае адносіны да фотаграмметрыі, ажыццяўляецца з яе дапамогай. Фотаграмметрычная апрацоўка. // Які служыць для ажыццяўлення работ па фотаграмметрыі. Фотаграмметрычная лабараторыя.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

проціва́га, -і, ДМ -ва́зе, ж.

1. Груз для ўраўнаважвання сіл, якія дзейнічаюць у машынах, збудаваннях (спец.).

2. перан. Тое, што процідзейнічае, процістаіць чаму-н. іншаму.

Адна думка служыць процівагай іншай.

◊

У процівагу, прыназ. з Д — у адрозненне ад каго-, чаго-н., супраць каго-, чаго-н.

Выставіць прапанову ў процівагу апаненту.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ца́ца, -ы, мн. -ы, цац, ж. (разм.).

1. Рэч, якая служыць для забаўляння дзяцей; цацка.

2. Пра спакойнае, паслухмянае дзіця.

Ц.-хлопчык, слухае маму.

3. Пра таго, хто важнічае, мае вялікія прэтэнзіі (неадабр.).

О, гэта добрая ц.!

◊

Цаца-цаца, ды ў кішэнь (разм.) — пра таго, хто не праміне ўзяць чужое.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

шчуп, -а, мн. -ы, -аў, м. (спец.).

1. Лёгкі ручны бур для даследавання мяккіх парод і тарфянікаў.

2. Інструмент для выяўлення закладзеных пад зямлёй мін.

3. Пусты ўнутры стрыжань з вострым наканечнікам, які служыць для ўзяцця проб (зерня, мукі, масла і пад.).

4. Інструмент для вымярэння зазораў паміж дэталямі механізмаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Пантон ’пласкадоннае судна, якое служыць апорай для наплаўнога моста або для падтрымкі на вадзе якіх-н. збудаванняў’ (ТСБМ). Праз рус. понто́н ’тс’ (параўн. Крукоўскі, Уплыў, 72) з франц. ponton < лац. pontiō, ‑onis ’лодка, мост на лодках’ (Праабражэнскі, 2, 104; Фасмер, 3, 335).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)