праязджа́ць несов.
1. в разн. знач. проезжа́ть;
машы́на ~джа́е ў гадзі́ну шэсцьдзяся́т кіламе́траў — маши́на проезжа́ет в час шестьдеся́т киломе́тров;
я не́калі тут ~джа́ў — я когда́-то здесь проезжа́л;
п. свой прыпы́нак — проезжа́ть сво́ю остано́вку;
2. (о лошади) прое́зживать
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
разверну́ть сов.
1. (раскрыть) разгарну́ць, мног. паразго́ртваць, раскры́ць, мног. параскрыва́ць, развіну́ць;
2. перен. (подробно изложить) разгарну́ць;
разверну́ть перспекти́ву разгарну́ць перспекты́ву;
3. перен. (предпринять в широких масштабах) разгарну́ць, мног. паразго́ртваць;
разверну́ть строи́тельство разгарну́ць будаўні́цтва;
4. перен. (развить) разгарну́ць;
разверну́ть свой тала́нт разгарну́ць свой та́лент;
5. (выпрямить) вы́прастаць, распраста́ць;
разверну́ть пле́чи вы́прастаць (распраста́ць) пле́чы;
6. воен. развярну́ць, разгарну́ць;
разверну́ть войска́ развярну́ць во́йскі;
разверну́ть фронт развярну́ць (разгарну́ць) фронт;
7. (повернуть) завярну́ць; павярну́ць; развярну́ць;
разверну́ть маши́ну завярну́ць (развярну́ць) машы́ну;
8. (развертеть, расширить отверстие, раскрутить) раскруці́ць, мног. параскру́чваць; (рассверлить) рассвідрава́ць, мног. парассвідро́ўваць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пабо́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Які існуе побач з галоўным, асноўным; менш істотны; другарадны. Першае месца сярод пабочнага тыпажу [у паэзіі М. Танка] па праву належыць вобразам бацькоў. У. Калеснік.
2. Чужы, не свой, старонні. З пабочных людзей толькі .. [Пруцікаў] адзін ведаў сцежку на наш новы астравок і мог хадзіць да нас самастойна. Казлоў. [Таццяна] апранацца стала .. па-сялянску, каб не кідацца ў вочы пабочным людзям. Шамякін.
3. Які не мае непасрэдных адносін да чаго‑н. [Дзяўчаткі] заўсёды прыходзяць сюды рыхтаваць урокі і амаль увесь час трацяць на пабочныя гутаркі. Гарбук.
4. Чый‑н., не свой, не ўласны. Пабочны ўплыў. □ [Таня:] Вера мае добрую прафесію. Гэта робіць яе незалежнай ад пабочнай ласкі. Машара.
5. Народжаны без шлюбу. Пабочны сын.
6. У граматыцы — які не звязаны фармальна-граматычнымі сродкамі са сказам і выражае адносіны да выказанай думкі. Пабочнае слова. Пабочнае словазлучэнне. Пабочны сказ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
брат м.
1. брат;
ро́дны б. — родно́й брат;
стрые́чны б. — двою́родный брат;
2. чаще мн. (по отечеству, национальности) бра́тья;
Браты́ і сёстры! — Бра́тья и сёстры!;
3. фам. (форма дружеского обращения) брат;
ты, б., дрэ́нна мяне́ ве́даеш — ты, брат, пло́хо меня́ зна́ешь;
4. (монах, член религиозной секты) брат;
○ мало́чны б. — моло́чный брат;
◊ наш б. — фам. наш брат;
на бра́та — на бра́та;
ні б. ні сват — ни брат ни сват;
сам чорт не б. — сам чёрт не брат;
свой б. — свой брат
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
налажы́ць сов.
1. в разн. знач. наложи́ть;
н. зве́рху пліту́ — наложи́ть све́рху плиту́;
н. ка́льку на чарцёж — наложи́ть ка́льку на чертёж;
н. павя́зку — наложи́ть повя́зку;
н. гіпс — наложи́ть гипс;
2. (што, на каго) наложи́ть;
н. спагна́нне — наложи́ть взыска́ние;
◊ галаво́й н. — пропа́сть, поги́бнуть;
н. на сябе́ ру́кі — наложи́ть на себя́ ру́ки;
н. (свой) адбі́так — (на каго, што) наложи́ть (свою́) печа́ть (на кого, что); наложи́ть (свой) отпеча́ток (на кого, что);
н. ла́пу — наложи́ть ла́пу;
н. руку́ — (на што) наложи́ть ру́ку (на что)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вартава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; незак., каго-што.
1. Ахоўваць, сцерагчы каго‑, што‑н. Вартаваць грамадскае дабро. □ Вартуй свой край з усіх старон; Шануй, як скарб любімы. Глебка.
2. Падсцерагаць, чакаць з’яўлення каго‑, чаго‑н. Павярні ты направа, К гэтай сіняй вярбе: Прытаілася ў травах, Смерць вартуе цябе. Бялевіч. Рыбак не спіць, рыбак не дрэмле, А ўсё вартуе зручны час. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аго́ркнуць, ‑не; пр. агорк, ‑ла і агоркнуў, ‑нула; зак.
1. Тое, што і згоркнуць.
2. перан. Вельмі надакучыць, абрыдзець. Толькі цікуе [сталяр] спадылба, як той воўк, — сказала мама. — А робіць — ну, што мокрае гарыць. Агоркла ўжо глядзець на гэту работу... Брыль. // Стаць невыносным, цяжкім. Жыў ён [муж] бедна. Спадзяваўся Свой прыдбаць куточак, Хату вывесці, зямелькі Прыкупіць шматочак, Бо агоркнуў хлеб батрацкі. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адчэ́п, ‑а, м.
1. Адзін або некалькі вагонаў, адчэпленых ад поезда. Яшчэ і яшчэ пасылае Шчупак уперад адчэпы, і кожны з іх ідзе на свой, загадзя вызначаны, пуць. Васілёнак.
2. ‑а. Прыстасаванне для вызвалення зачэпленых пад вадой кручка, блешні. Адчэп — важнае металічнае кальцо на доўгім шнуры. Вудзільна прадзяецца праз кальцо, якое затым слізгае ўніз па лёсцы і сваёю вагой ударае па кручках. Матрунёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
асо́бы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае спецыяльныя функцыі, спецыяльнае прызначэнне. Ад’ютант для асобых даручэнняў. □ Начальнік асобага аддзела Жукаўскай брыгады .. прыехаў да «Міцькі» з цікавай весткай. Брыль.
2. Адметны, не падобны да іншых; асаблівы, свой, толькі яму ўласцівы; індывідуальны. Запісаць сваю асобую думку.
асо́бы, ‑ая, ‑ае.
Абл. Асінавы. Мы грэліся каля пячуркі, у якой млява, з трывожным папіскваннем дыміліся асовыя галавешкі. Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абмя́кнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; пр. абмяк, ‑ла; зак.
1. Стаць мяккім, страціўшы пругкасць. Вопратка абмякла ад вільгаці.
2. перан. Зрабіцца вялым, расслабленым. Камендант абмяк, зморана апусціўся ў крэсла, успомніўшы свой ганебны страх. Шамякін. Эма заплакала горка. Рукі абмяклі, Пакорна, Выпусціў бацька повад. Глебка.
3. перан. Стаць больш спагадлівым; расчуліцца. Выказаўшы тое, што так доўга і балюча ўтрымлівала, Аля адразу абмякла і заплакала. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)