праязджа́ць несов.
1. в разн. знач. проезжа́ть;
машы́на ~джа́е ў гадзі́ну шэсцьдзяся́т кіламе́траў — маши́на проезжа́ет в час шестьдеся́т киломе́тров;
я не́калі тут ~джа́ў — я когда́-то здесь проезжа́л;
п. свой прыпы́нак — проезжа́ть сво́ю остано́вку;
2. (о лошади) прое́зживать
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
разверну́ть сов.
1. (раскрыть) разгарну́ць, мног. паразго́ртваць, раскры́ць, мног. параскрыва́ць, развіну́ць;
2. перен. (подробно изложить) разгарну́ць;
разверну́ть перспекти́ву разгарну́ць перспекты́ву;
3. перен. (предпринять в широких масштабах) разгарну́ць, мног. паразго́ртваць;
разверну́ть строи́тельство разгарну́ць будаўні́цтва;
4. перен. (развить) разгарну́ць;
разверну́ть свой тала́нт разгарну́ць свой та́лент;
5. (выпрямить) вы́прастаць, распраста́ць;
разверну́ть пле́чи вы́прастаць (распраста́ць) пле́чы;
6. воен. развярну́ць, разгарну́ць;
разверну́ть войска́ развярну́ць во́йскі;
разверну́ть фронт развярну́ць (разгарну́ць) фронт;
7. (повернуть) завярну́ць; павярну́ць; развярну́ць;
разверну́ть маши́ну завярну́ць (развярну́ць) машы́ну;
8. (развертеть, расширить отверстие, раскрутить) раскруці́ць, мног. параскру́чваць; (рассверлить) рассвідрава́ць, мног. парассвідро́ўваць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пабо́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Які існуе побач з галоўным, асноўным; менш істотны; другарадны. Першае месца сярод пабочнага тыпажу [у паэзіі М. Танка] па праву належыць вобразам бацькоў. У. Калеснік.
2. Чужы, не свой, старонні. З пабочных людзей толькі .. [Пруцікаў] адзін ведаў сцежку на наш новы астравок і мог хадзіць да нас самастойна. Казлоў. [Таццяна] апранацца стала .. па-сялянску, каб не кідацца ў вочы пабочным людзям. Шамякін.
3. Які не мае непасрэдных адносін да чаго‑н. [Дзяўчаткі] заўсёды прыходзяць сюды рыхтаваць урокі і амаль увесь час трацяць на пабочныя гутаркі. Гарбук.
4. Чый‑н., не свой, не ўласны. Пабочны ўплыў. □ [Таня:] Вера мае добрую прафесію. Гэта робіць яе незалежнай ад пабочнай ласкі. Машара.
5. Народжаны без шлюбу. Пабочны сын.
6. У граматыцы — які не звязаны фармальна-граматычнымі сродкамі са сказам і выражае адносіны да выказанай думкі. Пабочнае слова. Пабочнае словазлучэнне. Пабочны сказ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
налажы́ць сов.
1. в разн. знач. наложи́ть;
н. зве́рху пліту́ — наложи́ть све́рху плиту́;
н. ка́льку на чарцёж — наложи́ть ка́льку на чертёж;
н. павя́зку — наложи́ть повя́зку;
н. гіпс — наложи́ть гипс;
2. (што, на каго) наложи́ть;
н. спагна́нне — наложи́ть взыска́ние;
◊ галаво́й н. — пропа́сть, поги́бнуть;
н. на сябе́ ру́кі — наложи́ть на себя́ ру́ки;
н. (свой) адбі́так — (на каго, што) наложи́ть (свою́) печа́ть (на кого, что); наложи́ть (свой) отпеча́ток (на кого, что);
н. ла́пу — наложи́ть ла́пу;
н. руку́ — (на што) наложи́ть ру́ку (на что)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
брат м.
1. брат;
ро́дны б. — родно́й брат;
стрые́чны б. — двою́родный брат;
2. чаще мн. (по отечеству, национальности) бра́тья;
Браты́ і сёстры! — Бра́тья и сёстры!;
3. фам. (форма дружеского обращения) брат;
ты, б., дрэ́нна мяне́ ве́даеш — ты, брат, пло́хо меня́ зна́ешь;
4. (монах, член религиозной секты) брат;
○ мало́чны б. — моло́чный брат;
◊ наш б. — фам. наш брат;
на бра́та — на бра́та;
ні б. ні сват — ни брат ни сват;
сам чорт не б. — сам чёрт не брат;
свой б. — свой брат
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
наёмны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да найму. Наёмная плата. // Які адбываецца, робіцца на аснове найму. Наёмная праца.
2. Які працуе, служыць у наймах. Наёмны салдат. □ Манапалістычная буржуазія імкнецца да максімальнага павелічэння нормы прыбавачнай вартасці за кошт .. перанапружвання фізічных сіл наёмных рабочых. «Звязда».
3. Які здаецца ці наймаецца за плату, не свой. Наёмная кватэра.
4. перан. Падкуплены, прадажны. Наёмны забойца. Наёмны шпіён.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
павыво́дзіцца, ‑дзіцца; зак.
1. Перастаць існаваць, знікнуць; аджыць свой век — пра ўсіх, многіх або ўсё, многае. Усе плямы павыводзіліся. Не будзе вады — павыводзіцца рыба. □ Госці і пачастункі сярод хутаранцаў павыводзіліся ўшчэнт. Чорны.
2. Вывесціся з яйца, лічынкі і пад. — пра птушак, насякомых. Буслы, якія павыводзіліся ў гнёздах, сталі дарослыя і цяпер кожную раніцу разам са сваімі бацькамі кружылі высока ў небе. Сіняўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
працаві́к, ‑а, м.
Разм. Той, хто многа працуе, працалюбівы чалавек. Дзе-ж гэта відана, каб .. чалавек сталы, працавік, руплівы гаспадар, раптам кінуў свой дом, сваю сям’ю, увесь набытак і павалокся ў свет? Колас. — Я працавік, нікому кепскага не рабіў, я пот ліў. Чорны. Дах над галавою і цяпло ў хаце кожнаму патрэбны. А хто робіць гэта? Нага брат працавік: цясляр і муляр. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыбіра́льня, ‑і, ж.
1. Пакой, у якім адзяваюцца, прыводзяць у парадак свой знешні выгляд. // Памяшканне ў тэатры, дзе акцёры грыміруюцца і адзяваюцца перад прадстаўленнем. Акцёрскія прыбіральні.
2. Памяшканне для адпраўлення натуральных патрэб, мыцця і пад. — Абмінуў хлеў, бачу — прыбіральня, а ля яе — ход на двор. М. Ткачоў. Умываліся над парашаю, бо ўмывальнікі знаходзіліся ў прыбіральні і трэба было чакаць, пакуль адамкнуць камеру. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
по́мпа 1, ‑ы, ж.
Прыстасаванне, якім пампуюць вадкасць або газ; насос. Матор помпы ўключаны, шланг укідаюць у студню, і вось — струмень вады, ператвораны ў страшную сілу, уразаецца ў полымя... Брыль.
по́мпа 2,
Непраўдзівая, паказная пышнасць. [Слаўка:] — Навошта ўся гэтая помпа, з якой вы праводзіце нарады камандзіраў партызанскіх груп? Новікаў. Адкрыццё бальніцы ў свой час адбывалася з вялікай помпай, аб ім многа пісалі. Арабей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)