кары́сць, ‑і, ж.
Добры рэзультат, спрыяльныя вынікі для каго‑, чаго‑н. Усе пагаджаліся на думцы, што Шаройку трэба змяніць, і чым хутчэй — тым больш карысці будзе для калгаса. Шамякін. Фабрыкант Альбіні, які далучыўся да нас, сваім прыкладам, зрабіў значную карысць усёй справе. Маўр. // Матэрыяльная выгада для каго‑, чаго‑н.; прыбытак. Мець карысць з уласнай працы.
•••
Гаварыць на карысць каго-чаго гл. гаварыць.
На карысць каго-чаго — а) са станоўчымі вынікамі для каго‑, чаго‑н. Сялянка падала на кулака скаргу, і гэтая справа вырашылася на карысць сялянкі. Сіпакоў; б) дзеля чыёй‑н. выгады, карысці. У жыцці камсамольца Віктара адбылася значная змена, якая ў сутнасці рэчы пайшла яму на карысць. Зарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Каро́бка ’невялікая скрынка’ (ТСБМ), ’пасудзіна вялікіх памераў для ссыпання збожжа’, ’шырокая пасудзіна сярэдніх памераў з лазы для захавання мукі, круп і іншых рэчываў’, ’шырокая пасудзіна для сяўбы ўручную’, ’кошык для збірання грыбоў, ягад’, ’спецыяльная, шчыльна сшытая з ліпавай кары пасудзіна для збору мёду’ (З нар. сл.), ’прылада для лоўлі ўюноў’ (З нар. сл., Шатал., Крыв., Рам.), ’скрыначка, пенал’ (Бяльк.). Найбольш ужывальнае вытворнае ад кораб (гл.) слова. Параўн. укр. коробка, рус. коробка, чэш. krabka, польск. krobka. Паўднёваславянскіх паралелей да вытворных з суфіксацыяй на ‑ъка няма, бо такая суфіксацыя не характэрна для іх. Вядома, што паўд.-слав. мовы аддаюць перавагу сінанімічнаму суфіксу таго ж паходжання ‑ica: серб.-харв. кра̏бица ’каробачка’, славен. krábica ’каробка’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
у́шко́
1. анат., уменьш.-ласк. ву́шка, -ка ср.;
2. (в иголке и т. п.) ву́шка, -ка ср.;
у́шко́ сапога́ ву́шка бо́та;
3. ушки́ мн., кул. ву́шкі, -шак;
ушки́ из пшени́чной муки́ ву́шкі з пшані́чнай мукі́;
◊
у́шки на маку́шке слых на семяры́х;
за у́шко́ да на со́лнышко погов. за ву́шка ды на со́нейка;
для ми́лого дружка́ и серёжка из ушка́ посл. для мі́лага дру́га і завушні́чка з ву́ха.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
лязо́, -а́, мн. лёзы і (з ліч. 2, 3, 4) лязы́, лёзаў, н.
1. Востры край рэжучай ці сякучай прылады.
Л. сякеры, брытвы.
2. Тонкая стальная пласцінка для брыцця з двума завостранымі краямі.
|| прым. лязо́вы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
менаві́та, часц.
1. Ужыв. для падкрэслівання, узмацнення якога-н. члена сказа ў знач. якраз так.
Ён сказаў м. так.
2. у складзе злуч. Ужыв. перад пералічэннем каго-, чаго-н.
З’явіліся ўсе, а м.: Алесь, Рыгор і Хведар.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дзесятко́вы, -ая, -ае.
Заснаваны на лічэнні дзясяткамі.
Дзесятковая сістэма мер і вагі.
○
Дзесятковая сістэма злічэння — пазіцыйная сістэма злічэння з асновай 10 (для запісу ліку выкарыстоўваюцца 10 лічбаў - 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пры́стаў, -тава, мн. -тавы, -таваў, м. (гіст.).
1. Паліцэйская пасада невялікага адміністрацыйнага раёна.
Участковы п.
Станавы п.
2. У Расійскай дзяржаве да 1917 г.: службовая асоба, прыстаўленая да каго-, чаго-н. для нагляду.
○
Судовы прыстаў — судовы выканаўца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пусты́шка, -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж. (разм.).
1. Гумавая соска для груднога дзіцяці; падманка.
2. перан. Аб кім-, чым-н. пустым і легкадумным, аб чым-н. беззмястоўным (пагард.).
Гэта п. толькі пра ўборы думае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ка́пер, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Прыватнаўласніцкае судна, якое займалася (да сярэдзіны 19 ст.) з ведама свайго ўрада захопам гандлёвых суднаў праціўніка і нейтральных краін, што перавозілі кантрабандныя грузы для ваюючай краіны.
2. Уладальнік такога судна.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
каранці́н, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Часовая ізаляцыя заразных хворых і асоб, якія былі ў кантакце з такімі хворымі.
2. Санітарны пункт для агляду людзей і грузаў, якія прыбылі з заражанай мясцовасці.
|| прым. каранці́нны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)