Здзек ’зняважлівыя паводзіны’. Рус. зах.-бранск. зде́ки ’здзекі’. Параўн. рус. смал., пск., калін., зах.-бранск. здекаться ’свавольнічаць, насміхацца, здзекавацца’, алан. здекнуться ’ўперціся’, валаг. дековаться ’здзекавацца’. Рус. издеваться традыцыйна ўзводзіцца да jьz‑dě‑va‑ti‑sę з коранем dě‑, як у дзець (гл.), семантычна праз ц.-слав. выраз издѣти имѧ ’даць (утварыць) імя, мянушку’ (Зубаты, 1, 1, 93) ці праз сувязь з раздевать: ’зняважыць, зняўшы адзенне’ (Пізані, Paideia, 8, 1953, 2, 112). Ст.-слав. издѣꙗти (издѣти) азначала ’зрабіць, утварыць’, што з дадаткам значэння ’выносіць’ захавалася ў ц.-слав. издѣти, издѣвати. Значэнне ’рабіць, утварыць’ адлюстроўваецца не ў дзець, а ў іншых адгалінаваннях кораня dě‑ (гл. дзея). Але магчыма звязаць здзек і з іншым коранем, што мае значэнне ’ствараць’, *zьd‑ (гл. здань). Бел. здзек утворана з суфіксам ‑к‑ (як знак, язык, гл. Мейе, Études, 335–337) ад дзеяслоўнай асновы jьz‑dě‑ti ці zьd‑ě‑ti. (Фасмер, 2, 122; Шанскі, 2, И, 30).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

накарэ́ць, ‑эе; зак.

Разм. Засохнуўшы, утварыць корку. На вачах у кабылы накарэў гной. Галавач.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

праскрыгата́ць, ‑гачу, ‑гочаш, ‑гоча; зак.

1. Утварыць скрыгатанне. Піла праскрыгатала.

2. Скрыгатаць некаторы час.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кулды́кнуць

‘утварыць гукі – пра індыкоў; невыразна прагаварыць; перакульнуцца’

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. кулды́кну кулды́кнем
2-я ас. кулды́кнеш кулды́кнеце
3-я ас. кулды́кне кулды́кнуць
Прошлы час
м. кулды́кнуў кулды́кнулі
ж. кулды́кнула
н. кулды́кнула
Загадны лад
2-я ас. кулды́кні кулды́кніце
Дзеепрыслоўе
прош. час кулды́кнуўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

нату́каць

‘утварыць гукі "тук-тук"’

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. нату́каю нату́каем
2-я ас. нату́каеш нату́каеце
3-я ас. нату́кае нату́каюць
Прошлы час
м. нату́каў нату́калі
ж. нату́кала
н. нату́кала
Загадны лад
2-я ас. нату́кай нату́кайце
Дзеепрыслоўе
прош. час нату́каўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

нахлё́паць

‘утварыць характэрныя гукі (напр., ботамі), пашчоўкаць хлапушкай’

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. нахлё́паю нахлё́паем
2-я ас. нахлё́паеш нахлё́паеце
3-я ас. нахлё́пае нахлё́паюць
Прошлы час
м. нахлё́паў нахлё́палі
ж. нахлё́пала
н. нахлё́пала
Загадны лад
2-я ас. нахлё́пай нахлё́пайце
Дзеепрыслоўе
прош. час нахлё́паўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

палімерызава́ць

‘утварыць (утвараць) палімеры з чаго-небудзь’

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. палімерызу́ю палімерызу́ем
2-я ас. палімерызу́еш палімерызу́еце
3-я ас. палімерызу́е палімерызу́юць
Прошлы час
м. палімерызава́ў палімерызава́лі
ж. палімерызава́ла
н. палімерызава́ла
Загадны лад
2-я ас. палімерызу́й палімерызу́йце
Дзеепрыслоўе
цяп. час палімерызу́ючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

палімерызава́ць

‘утварыць (утвараць) палімеры з чаго-небудзь’

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. палімерызу́ю палімерызу́ем
2-я ас. палімерызу́еш палімерызу́еце
3-я ас. палімерызу́е палімерызу́юць
Прошлы час
м. палімерызава́ў палімерызава́лі
ж. палімерызава́ла
н. палімерызава́ла
Загадны лад
2-я ас. палімерызу́й палімерызу́йце
Дзеепрыслоўе
прош. час палімерызава́ўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

праца́хкаць

‘утварыць гук, падобны да лёскату зубоў’

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. праца́хкаю праца́хкаем
2-я ас. праца́хкаеш праца́хкаеце
3-я ас. праца́хкае праца́хкаюць
Прошлы час
м. праца́хкаў праца́хкалі
ж. праца́хкала
н. праца́хкала
Загадны лад
2-я ас. праца́хкай праца́хкайце
Дзеепрыслоўе
прош. час праца́хкаўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

сінкапава́ць

‘утварыць (утвараць) сінкопу ў чым-небудзь’

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. сінкапу́ю сінкапу́ем
2-я ас. сінкапу́еш сінкапу́еце
3-я ас. сінкапу́е сінкапу́юць
Прошлы час
м. сінкапава́ў сінкапава́лі
ж. сінкапава́ла
н. сінкапава́ла
Загадны лад
2-я ас. сінкапу́й сінкапу́йце
Дзеепрыслоўе
цяп. час сінкапу́ючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)