бяссо́нны, ‑ая, ‑ае.
Які праводзіцца без сну. Ніна Андрэеўна глядзела на.. [мужаў] засмучаны абветраны твар, на чырвоныя ад бяссонных начэй вочы. Якімовіч. // Які не спіць, не хоча спаць. — Няма на цябе ўгамону, бяссонны, — няласкава сустракае.. [свякруха] таго, хто ўвайшоў. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
притворя́тьсяII несов. (представляться кем-, чем-л.) прыкі́двацца, прытвара́цца;
он притворя́лся спя́щим ён прыкі́дваўся, што спіць;
притворя́ться безразли́чным прыкі́двацца абыя́кавым;
притворя́ться глухи́м прыкі́двацца глухі́м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кантралёр, ‑а, м.
Службовая асоба, якая правярае каго‑, што‑н., кантралюе чыю‑н. дзейнасць. Кантралёр кіно. Кантралёр па зборцы трактароў. □ Калі кантралёр наблізіўся да маёра, які спаў, Таня адвяла яго працягнутую руку: — Не трэба, хай спіць. Білет у яго ў парадку. Даніленка.
[Фр. contrôleur.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нама́рыцца, ‑ма́руся, ‑ма́рышся, ‑ма́рыцца; зак.
Разм. Уволю, многа пама́рыць.
намары́цца, ‑мару́ся, ‑мо́рышся, ‑мо́рыцца; зак.
Разм. Моцна стаміцца, змарыцца. — Больш я цябе не пушчу з хаты, — гаварыла .. [маці] ужо сама сабе. — Днём нацягаецца па тым лесе, наморыцца і ноччу не спіць... Дзіця яшчэ... Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чапа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1. каго-што. Дакранацца, датыкацца да каго-, чаго-н.
Не чапай рукамі!
2. што. Браць, карыстацца (разм.).
Не чапай майго нічога.
3. каго-што. Закранаць, турбаваць каго-н.; крыўдзіць (разм.).
Не чапай яго, няхай спіць.
4. каго-што. Умешвацца ў чые-н. справы; перашкаджаць каму-н. (разм.).
Не чапай дзяцей, хай гуляюць.
5. каго-што. Знішчаць, вынішчаць; прыносіць шкоду каму-, чаму-н.
Нельга ч. птушыныя гнёзды.
6. Нападаць на каго-, што-н.
Воўк падышоў блізка, але авечак не чапаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
касаво́кі, ‑ая, ‑ае.
З касымі вачамі; які мае касавокасць. Адзін [чалавек] чарнявы, плячысты, з пышнымі чорнымі вусамі, крыху касавокі: адно вока пазірала, як кажуць, на Маскву, другое на Варшаву. Колас. // у знач. наз. касаво́кі, ‑ага, м. Пра зайца. Спіць касавокі і сніць, Быццам сабакі гоняць. Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
даку́ка ж.
1. забо́та, печа́ль, го́ре ср.;
спіць дзіця́, не ве́дае ~кі — спит дитя́, забо́т (печа́ли, го́ря) не зна́ет;
2. (неудовольствие) доса́да;
3. (назойливая просьба) доку́ка
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
што², злуч.
1. Далучае даданы сказ да галоўнага.
Крыўдна, што я гэтага не змог зрабіць.
Такі шум, што можна аглухнуць.
Назбіралі так мала ягад, што і варэнне не зварыш.
2. Як, чым, нібы.
Спіць што мёртвы.
3. з часціцай «ні» або без яе. Указвае, што сказанае ў галоўным сказе адносіцца да кожнага моманту, месца, да кожнай з’явы і пад., названых у даданым.
Што край, то абычай (прыказка).
4. 3 паўторам — указвае на раўнапраўе, аднолькавасць, роўнасць у адносінах да чаго-н.
Што ён паедзе, што я — адно і тое ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пазыўны́, ‑ая, ‑ое.
1. Які служыць для таго, каб прыцягнуць да сябе ўвагу. Пазыўны сігнал.
2. у знач. наз. пазыўны́я, ‑ых. Умоўныя сігналы для апазнавання радыёстанцый, суднаў і інш. Пазыўныя Масквы абудзілі палахлівую ранішнюю цішыню. Шыцік. Не спіць зямля — у ёй вулканы дрэмлюць, планетысёстры пазыўныя шлюць. Барадулін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вязьмо́, ‑а; мн. вёзьмы, ‑аў; н.
1. Абл. Перавясла. Ці даўно нас вялі васільковыя сцежкі?.. Залатыя снапы, залатое вязьмо, апавітыя сонцам усмешкі. Кляшторны.
2. Уст. Складанае спляценне чаго‑н.; вузел. Маўчыць стары. Праз шум, праз лёскат далёка думкі пацяклі — туды, дзе спіць старая вёска ў вязьме няроўных каляін. Дудар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)