працячы́, 1 і 2 ас. не ўжыв., -цячэ́; -цёк, -цякла́, -ло́; зак.
1. Прайсці дзе-н. сваім цячэннем (пра раку, ручай).
2. Прасачыцца, пранікнуць.
Вада працякла ў лодку.
3. Стаць пранікальным для вільгаці, дзіравым.
Страха працякла.
4. перан. Прайсці, мінуць.
Гады працяклі.
Хвароба працякла без ускладненняў.
|| незак. працяка́ць, -а́е.
|| наз. працяка́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Бурандульнік ’расліна варыўнік, Bulbocodium ruthenicum’ (КЭС). Рус. брундышка, бурундышка (Даль; але ў СРНГ няма), брандушка (Сіманавіч), укр. брандушка, брундишка. Не вельмі яснае слова. Паколькі Bulbocodium — гэта таксама Romulea, Crocus, Іхіа, Trichonema, то можна лічыць, што паходжанне гэтага слова звязана з поўднем. Параўн. рум. brîndúşă ’расліна Crocus’. Назва магла пранікнуць праз укр. мову.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прозре́ть сов.
1. стаць віду́шчым, пача́ць ба́чыць;
2. перен., уст. (понять) уця́міць, зразуме́ць; (догадаться) здагада́цца (аб чым); (проникнуть умом) прані́кнуць ро́зумам (у што).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уе́хаць, уе́ду, уе́дзеш, уе́дзе; уе́дзь; зак.
1. Едучы, трапіць, пранікнуць унутр.
У. у лес.
2. Праехаць які-н. шлях (разм.).
За дзень уехалі сто кіламетраў.
3. перан. Увайсці ў што-н. мяккае, сыпучае; асесці, угрузнуць.
Хата ўехала ў зямлю.
|| незак. уязджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. уе́зд, -у, м.; прым. уязны́, -а́я, -о́е.
Уязная брама.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
рэнтге́н, ‑а і ‑у, м.
1. ‑у. Нябачныя прамяні, якія з’яўляюцца кароткімі электрамагнітнымі хвалямі, здольнымі пранікнуць цераз непразрыстыя прадметы. // Прасвечванне гэтымі прамянямі. Рэнтген паказаў працэс у лёгкіх. Шамякін.
2. ‑а. Апарат для прасвечвання рэнтгенаўскімі прамянямі. Устаноўка рэнтгена.
[Ад уласн. імя.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
набі́цца, -б’ю́ся, -б’е́шся, -б’е́цца; -б’ёмся, -б’яце́ся, -б’ю́цца; -біся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пранікнуць куды-н., запоўніць што-н. (пра пясок, пыл і пад.).
Снег набіўся за каўнер.
2. Сабрацца ў вялікай колькасці дзе-н. (разм.).
Многа народу набілася ў клуб.
3. Напрасіцца, навязацца (разм.).
Н. ў сябры.
|| незак. набіва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
залі́цца¹, -льюся, -лье́шся, -лье́цца; -льёмся, -льяце́ся, -лью́цца і -лію́ся, -ліе́шся, -ліе́цца; -ліёмся, -ліяце́ся, -лію́цца; -ліўся, -ліла́ся, -ло́ся; -ліся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра вадкае: пранікнуць куды-н.
Вада залілася за каўнер.
2. перан. Пакрыцца чым-н., што выступіла на паверхню.
З. чырванню.
3. Захлынуцца (разм.).
Плаваць не ўмеў і заліўся.
|| незак. заліва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
праня́ць, прайму́, про́ймеш, про́йме; праня́ў, -няла́, -ло́; праймі; праня́ты; зак.
1.(1 і 2 ас. не ўжыв.), каго-што. Прабраць, пранікнуць усярэдзіну.
Сырасць праняла мяне наскрозь.
Праняў холад.
2. перан., каго. Моцна падзейнічаць на каго-н.
Нічым яго не проймеш.
Гэта гора праняло ўсіх да слёз.
3. безас., каго. Пранесці (пра панос; разм.).
|| незак. прайма́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
углы́біцца, -блюся, -бішся, -біцца; зак., у што.
1. Зайсці ў глыбіню чаго-н. або капаючы, рыючы, пранікнуць глыбей у зямлю.
У. ў лес.
Будаўнікі метро ўглыбіліся на дзесяць метраў у зямлю.
2. перан. Засяроджвацца, цалкам аддацца чаму-н.; унікнуць у тонкасці чаго-н.
У. ў аналіз твора.
|| незак. углыбля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.
|| наз. углыбле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
умяша́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; зак., у што.
1. Пранікнуць куды-н., змяшацца з чым-н.
У. у натоўп.
2. Стаць удзельнікам чужой справы; увязацца.
У. у размову.
3. Прыняць удзел у якой-н. справе з мэтай змены яе ходу.
У канфлікт прыйшлося ў. дырэктару.
|| незак. уме́швацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. умяша́нне, -я, н.
Узброенае ў.
Хірургічнае ў. (аперацыя).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)