ука́зка, ‑і, ДМ ‑зцы; Р мн. ‑зак; ж.
1. Палачка, якой паказваюць што‑н. [Палкоўнік] узяў указку, падышоў да карты і абвёў лінію фронту. Дудо.
2. Разм. Указанне, распараджэнне, настаўленне. Бабцы не падабалася, як бацька вострыць матыку, сячэ дровы, коле вепрука, а яму, — што без яе ўказак кроку нельга ступіць. Сяркоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Кне́біль ’маленькая завостраная палачка, якая служыць для вязкі снапоў’ (Шатал.). Параўн. кнібель (гл.) і кнэбэль (гл.). Укр. кнебель запазычана праз польск. knebel ’тс’ з ням. Knebel ’тс’ (Слаўскі, 2, 284–285).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Брызґу́ль ’палачка для вязкі снапоў’. Запазычана з літ. мовы. Параўн. літ. bruzgùlis ’дубінка’. Гл. Смулкова, Лекс. балтызмы, 40; аб літ. слове гл. Фрэнкель, 1, 60. Сюды ж брызгу́ль ’дзеравяны гаплік’ (Сцяшк. МГ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Брэзгуль ’прыпрэжка ці ворчык’ (Дразд.). Як і брызґу́ль ’палачка для вязкі снапоў’ (гл.), запазычанне з літ. bruzgùlis ’дубінка’ (ці іншага літ. слова гэтай групы; да літ. сямейства слоў гл. Фрэнкель, 1, 60).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Паплаве́ц 1, паплавок ’невялікі поплаў’ (ТСБМ). Памяншальнае да по́плаў (гл.).
Паплаве́ц 2 ’палачка з завостраным канцом для пячэння сала на агні’ (Шат.). Няясна. Этымалагічна, мабыць, тое ж, што і паплаво́к, але з іншай суфіксацыяй.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
волше́бный
1. чарадзе́йны;
волше́бная па́лочка чарадзе́йная па́лачка;
волше́бные ска́зки чарадзе́йныя ка́зкі;
2. перен. чаро́ўны;
волше́бная му́зыка чаро́ўная му́зыка;
3. волше́бный фона́рь уст. праекцы́йны ліхта́р;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
І́цвіна ’адзін з двух драцяных цяжоў, якія злучаюць галоўкі саней з пярэднімі капыламі’ (ТСБМ, Бяльк., Касп., Шат., Юрч.). Рус. дыял. и́тви́на ’прут, тонкая палачка’, пск., смал. ’папярочны брус, які злучае ўгары палазы саней’ (улічваючы геаграфічнае пашырэнне, магчыма, з беларускай), ви́тви́на ’сцябло, ліст каранеплодных раслін’, ’прут, тонкая палачка’, ’вялікая галінка’, витли́на ’бацвінне бульбы, гароху’. Польск. witwina ’парода вярбы’. Звязана з *viti, *větvь (з вакалізмам *vit‑; параўн. польск. witka, славен. vȋtva). Праабражэнскі, 1, 86; Фасмер, 1, 321. Адносна агульнай і.-е. карціны гл. ветка 1. Параўн. яшчэ семантычна і фармальна блізкія віціна 1, вица.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
све́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
1. Палачка з тлушчавага рэчыва з кнотам усярэдзіне, якая служыць для асвятлення і іншых мэт.
Стэарынавая с.
Паставіць свечку ў царкве.
Запаліць свечку з водарам ядміну.
Сувенірная с.
2. Прыстасаванне для запальвання чаго-н. (спец.).
Запальныя свечкі рухавіка (у рухавіках унутранага згарання).
3. Медыцынскі прэпарат у выглядзе невялікай капсулы.
4. Прамы ўзлёт, круты пад’ём уверх (спец.).
5. Плямка тлушчу ў варыве.
С. ў супе.
|| прым. све́чачны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Су́настка ’ручка ў набіліцах’ (пух., З нар. сл.), ’палачка для падтрымання набілак’ (Шат.), сюды ж, відаць, і лаянк. ’нелюдзімка’ (Адм.). Этымалагічна тое, што і снасць (гл.), але з іншым словаўтваральным афармленнем: прыст. су- і суф. ‑к‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
трысці́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
1. Сцяблінка трыснягу. Я ўспомніў, што татары ў часы паходаў перабіраліся цераз глыбокія рэчкі па дне з трысцінкай у зубах. Карпюк.
2. Тонкая палачка для апоры пры хадзьбе. У лагер палонных .. [Вейс] прыйшоў сам. Важны, святочна апрануты, надушаны адэкалонам і з трысцінкай у руцэ. Ракітны.
3. Тонкая пласцінка ў бёрдзе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)