◎ Кяло́йша ’калоша’, ’хто неахайны’ (Сл. паўн.-зах.). Параўн. літ. kelelšė ’тс’, kelys ’калена’ (Там жа, 2, 597). Балтызм.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лахту́й ’неахайны, неакуратны чалавек’ (жлоб., Нар. словатв.). Утворана ад лахтач пры дапамозе суф. ‑уй (з адценнем экспрэсіі непахвальнасці).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
му́рза, ‑ы, ДМ ‑у, Т ‑ам, м.; ДМ ‑е, Т ‑ай (‑аю), ж.
Разм. Неахайны або мурзаты чалавек. — Хадзем памыю хоць, мурза ты, — усміхнулася маці сыну. Арабей. Хлопцы на хаду скідалі камбінезоны і неяк адразу ператвараліся з нязграбных мурзаў у франтаватых маладых людзей. Асіпенка.
мурза́, ‑ы́, м.
Тытул татарскай феадальнай знаці ў 15 ст. // Асоба, якая носіць такі тытул.
[Ад перс. mīrza.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
*Атра́ха, атряха ’неахайны чалавек’ (Бяльк., Юрч.), атряшына ’тс’ (Юрч.). Рус. дыял. отряха, адтряха ’тс’, отряха ’той, хто атрахаецца’, укр. абл. отряха ’пястун’, отрях ’неахайны чалавек’. Параўн. рус. неряха ’тс’. Утворана з суфіксам ‑ха ад дзеяслова з коранем *ręd‑ (*otręditi sę?) ці бязафіксным спосабам ад дзеяслова *otręsti, *otręxati sę; у апошнім выпадку не звязана з рус. неряха.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лю́рба ’тоўстая трэска’ (трак., віл., іўеў., шальч., Сл. ПЗБ), шальч. ’тоўсты пласт зямлі’, ’тоўсты кавалак сала’, польск. lurba ’тоўстая трэска’, рус. ёнаўск. лю́рба ’неахайны чалавек’ Запазычаны з літ. liùrba ’тоўстая трэска’, liùrba, liùrbis ’тупы, разява’, ’няўклюдны або неахайны чалавек’ (Грынавяцкене і інш., Liet. term., 182; Лаўчутэ, Сл. балт., 32). Сюды ж ваўк. лю́рба твар’ (Сцяшк. Сл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Маклак ’надта поўнае дзіця’ (докш., Янк. Мат.), ’неахайны’ (Касп.), макляк ’нязграбны чалавек’ (рэч., Мат. Гом.). Роднаснае з вахла́к (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Раге́ша ’някемлівы, неахайны чалавек’ (мін., Непакупны, Связи), ’плакса’ (зэльв., Нар. словатв.), рэке́ша ’тоўстая, бясформенная, неахайна апранутая жанчына’ (смарг., Непакупны, Связи), укр. реге́ша, реке́ша ’неахайны, няўклюдны або тоўсты чалавек’. Балтызм, параўн. літ. rekešỹs ’разгалінаванае дрэва’, ’сукаватая галінка’, ’няўклюдны чалавек’, rekežỹs ’бясформенная рэч’, ’амаральны чалавек’, якія да кораня *rek‑, *ker‑ (Лаўчутэ, Балтизмы, 59). Непакупны (Связи, 195) дапускае метатэзу апошняга кораня, параўн. раскярэша (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лётра ’неахайны, гультаявалі чалавек’ (брэсц., Нар. лекс.). Пры пасрэдніцтве польск. loter запазычана з с.-в.-ням. loter, lotter ’лайдак, гультай’. Параўн. таксама лотр.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лабу́да ’негаспадарлівы чалавек, гультай’ (КТС, С. Гаўрусёў), рус. лабути́на, маск. лабуда́ ’ні да чаго не здатны’, ’знішчанае адзенне, лахманы’, лабу́та ’някемлівы, няспрытны’, калуж. лобуда́ ’задзіра’, ’шпана’, польск. labuda ’расцяпа, павольны чалавек’, чэш. мар. loboda ’бадзяга’. Сюды ж і славац. lebediť si ’адпачываць, атрымліваць асалоду, быць у бяздзейнасці’. Балтызм. Параўн. літ. lebẽdýti ’псаваць, дрэнна рабіць’, lẽbeda, lebedà ’неахайны, мямля, размазня, расцяпа, непаваротлівы’, лат. lebeze ’неахайны’. Гл. таксама Слаўскі, 4, 15, 401.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́мухрыць ’вымуштраваць’ (Бяльк.). Відавочна, звязана з замухрышка (гл.), рус. мухры́га ’неахайны, таксама маларослы чалавек’, мухры́жнік ’махляр, ашуканец’, якія, магчыма, да мухляваць (гл.) (Фасмер, 3, 19).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)