Нашы́цца 1 ’налезці, набіцца’ (ТС). Да шы́цца ’лезці’ (гл.).
Нашы́цца 2 экспр. ’напіцца гарэлкі’ (ТС). Відаць, ад нашы́кацца ’тс’ (гл.) шляхам «зняцця» т. зв. к‑суфіксацыі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нажор ’вада пад вясеннім снегам’ (іўеў., Сцяшк. Сл.). Відаць, да *žьrati ’паглынаць’, параўн. нажорціся ’нажэрціся’, а таксама рус. нажор ’набуханне скуры пасля апрацоўкі спецыяльным растворам’, нажораться ’напіцца, нажэрціся’. Да словаўтварэння гл. на́жма.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
назюзю́кацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм. груб. Напіцца п’яным. — А каб табе ўжо язык адсох, — стала сароміць.. [кладаўшчыка] калгасніца. — Пляце, як п’яны. — А ты ўгадала. Ён жа, як бервяном, языком варочае, — засмяяліся ў канторы. — З самага ранку назюзюкаўся. Бялевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
не́дзе, прысл.
1. У нейкім, дакладна невядомым месцы; дзесьці.
Н. пачуўся стрэл.
2. з інф. Няма месца (дзе можна было б што-н. зрабіць, размясціцца і пад.).
Схавацца н.
3. з інф. Неадкуль (што-н. узяць, атрымаць і пад.).
Н. было напіцца.
4. Невядома куды, кудысьці.
Сысці н. з дому.
5. Ужыв. ў выпадках, калі дакладна не вызначаецца час дзеяння.
Прыехалі н. к вечару.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дым, -у, мн. дымы́, -о́ў, м.
Лятучыя прадукты гарэння з дробнымі часцінкамі вугалю, што ўзнімаюцца ў паветра ў выглядзе цёмных клубоў.
Не бывае дыму без агню (з нар.).
◊
Пайсці з дымам (разм.) — марна прапасці.
Пускаць дым у вочы (разм.) — ствараць ілжывае ўражанне аб чым-н.
У дым (разм.) — вельмі моцна, да крайнасці напіцца, быць п’яным.
|| памянш. дымо́к, -мку́, м.
|| прым. дымавы́, -а́я, -о́е.
Дымавая заслона.
Дымавая шашка.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
панабіра́цца, ‑аецца; ‑аемся, ‑аецеся, ‑аюцца; зак. Разм.
1. Набрацца, набыць што‑н. — пра ўсіх, многіх. Божухна-бацюхна! Дзе .. [жанчыны] панабіраліся гэткага спрыту. Зарэцкі.
2. Неадабр. Напіцца гарэлкі, віна — пра ўсіх, многіх. [Паліцэйскія] да таго панабіраліся, што адзін па другога пачалі сабакамі брахаць. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
клю́нуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
Разм.
1. Аднакр. да кляваць.
2. Выпіць гарэлкі, віна; напіцца да ап’янення. Швагер клюнуў, відаць, ніштавата. Здараецца гэта з ім рэдка. Брыль.
•••
Клюнуць носам — упасці наперад, ударыўшыся носам.
Курыцы недзе клюнуць — пра цеснату, адсутнасць свабоднага месца дзе‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Клю́нуць 1 ’дзеўбануць’ (Др.-Падб.). Гл. кляваць.
Клю́нуць 2 ’выпіць гарэлкі, віна, напіцца да ап’янення’ (ТСБМ, Мат. Гом.). Гл. кляваць і клюкаць 2.
Клю́нуць 3 ’схапіць прынаду (пра рыбу)’ (ТСБМ). Гл. кляваць. Клюнуць на вудачку — ’паддацца на хітрасць’ (Юрч. Фраз. 2).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Напу́ганы ’празмерна адзеты’, напугацца ’празмерна надзець на сябе, начапляць лішняга’, ’надзьмуцца, натапырыцца’, ’абкружыцца імглістым кругам (пра месяц)’ (ТС). Можа разглядацца разам з напугацца ’нажлукціцца, напіцца’ (Нас., Янк., Сцяц.; стаўбц., Нар. сл.; жлоб., Нар. словатв.; Сцяшк.), ’напіцца чаго-небудзь настолькі, каб нельга было самому ўстаць з месца’ (Шпіл.), ’нажэрціся’ (Янк. 1, Клім., Мат. Гом.), што да пу́гаць ’сёрбаць, хлябтаць’ (гл.), гукапераймальнага паходжання; значэнне ’празмерна надзець на сябе’ праз стадыю ’стаць тоўстым (ад піцця, яды)’. Аднак не выключана, што гэта значэнне развілося на іншай базе, параўн. напу́галаса, бы пугич (ТС), што звязваецца з вобразам птушкі, якая натапырвае пер’е, надзімаецца пры пагрозе; тады хутчэй Да *Pǫ§y ’патаўшчэнне’, параўн. рус. пуговина ’узвышэнне, горб’, пуговица ’гузік’, літ. pugulis ’уздутае ўзвышэнне’ і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
жарства́, ‑ы, ж.
Буйны калючы пясок, дробныя каменьчыкі, якія ўтвараюцца ад разбурэння горных народ. Ідзе напіцца мядзведзь. Ступіўшы на прагаліну, дзе стары знаёмы выварацень, дзе друзлы камень асыпаецца крохкай жарствой, спыняе крок. Лынькоў. Міхаська патупаў босымі нагамі ў кут, дзе Юзэф падрыхтаваў для яго самай адборнай калючай жарствы. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)