уму́рзацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм. Запэцкацца, замурзацца. Я ўзяўся раскладаць агонь.. Умурзаўся ўвесь, абсмаліў пальцы, .. а справа ні на крок не пасунулася. Шынклер.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ступі́ць ‘зрабіць крок’, ‘паставіць нагу, наступіць’, ‘увайсці’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Бяльк., ТС, Федар. 4, Сержп. Прымхі, Сл. ПЗБ). Параўн. укр. ступи́ти, рус. ступи́ть, стараж.-рус. ступити, польск. stąpić, в.-луж. stupić, н.-луж. stupiś, чэш. stoupiti, славац. stúpiť, серб.-харв. сту́пити, славен. stọ́piti, балг. стъ́пя, макед. стапи, ст.-слав. стѫпити ‘ступіць, зрабіць крок’. Прасл. *stǫpiti ‘ступіць, зрабіць крок’ лічыцца вытворным ад незахаванага прасл. *stepti, *stępǫ, менавіта ад асновы цяп. ч. гэтага дзеяслова *stęp‑, ад і.-е. *ste(m)p‑ гл. Борысь, 577; Бязлай, 3, 321. Інакш Шустар-Шэўц (1371), які славянскія дзеясловы разглядае як дэрываты ад прасл. *stopa ‘нага; даўжыня ступні; крок’ з насавым інфіксам *sto‑m‑p‑. Бліжэйшыя адпаведнікі бачаць у літ. stapýtis ‘стаць’, stìpti, stim̃pu ‘адубець, здранцвець’. Параўноўваюць яшчэ з грэч. στέμβω ‘тапчу, жорстка абыходжуся, ганьблю’, ст.-ісл. stappa ‘трамбаваць, штурхаць уніз’, ст.-в.-ням. stamfôn ‘трамбаваць’ і ніш.; гл. Міклашыч, 324; Мацэнаўэр, Cizí sl., 78; Фасмер, 3, 788. Махэк₂ (580) таксама ўзводзіць дзеясловы да *stopa, а насавы ў корані тлумачыць другаснай назалізацыяй, рашуча пярэчачы супраць існавання асновы *stęp‑ у першасным дзеяслове.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Насту́пнем ’гвалтам, прымусам’ (ТС), параўн. укр. наступам ’наступальна, рашуча’. Ад незафіксаванага *наступень, хутчэй за ўсё сінанімічнага да на́ступ ’напад, наступленне’ (Нас.); да ступіць (гл.), параўн. ступі і ступёнь ’крок’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пацу́паць ’падрабіць зубамі’ (А. Усціновіч, вусн. паведамл.). Да па‑ і + цупаць, апошняе — гукаперайманне, параўн. дзятл. цу́пацца ’гойдацца’ (Сцяшк. Сл.), чэш. eupati /dupatif Vupati ’чаканіць крок’, славен. cipati ’цяжка ступаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
замару́дзіць, -у́джу, -у́дзіш, -у́дзіць; -у́джаны; зак.
1. што. Зрабіць больш павольным, марудным.
З. крок.
2. што. Маруднымі дзеяннямі затрымаць што-н., з’яўленне чаго-н.
Надта з. выкананне пастановы.
3. без дап., з інф. або з чым. Затрымацца, прыпазніцца.
Знаёмы не замарудзіў прынесці кнігу.
З. з адказам на пісьмо.
|| незак. замару́джваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ступі́ць¹, ступлю́, сту́піш, сту́піць; зак.
1. Зрабіць крок, наблізіцца, падысці да каго-, чаго-н.
Не можа с. колькі крокаў.
С. да акна.
2. Паставіць нагу куды-н., наступіць на каго-, што-н.
С. на змяю.
3. Увайсці куды-н.; апынуцца дзе-н.
Першы раз ступіла ў новую кватэру.
|| незак. ступа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. ступа́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
папы́хкаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Пыхкаць некаторы час. Дайшоўшы ж да варот, [Грысь] спыніўся, папыхкаў люлькаю, потым ступіў крок да акна і буркнуў: — Да вечара прыйду. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абцягну́цца, ‑цягнецца; зак.
1. Апусціцца, абвіснуць пад цяжарам чаго‑н. Вяроўка абцягнулася.
2. Паправіць на сабе адзенне. Шэмет моўчкі ўстаў, абцягнуўся, абтрапаўся і зрабіў крок наперад. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
за́відна, прысл.
Пакуль не сцямнела, да надыходу цемнаты. [Зося] ішла вельмі штука, стараючыся яшчэ завідна мінуць лес. Чорны. Пракапчук шырыць крок, каб хоць завідна дабрацца да станцыі. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гусі́ны гуси́ный;
г. шма́лец — гуси́ный жир;
○ ~ная ску́ра — гуси́ная ко́жа;
~нае пяро́ — гуси́ное перо́;
◊ г. крок — гуси́ный шаг
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)