кро́к

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. кро́к кро́кі
Р. кро́ку кро́каў
Д. кро́ку кро́кам
В. кро́к кро́кі
Т. кро́кам кро́камі
М. кро́ку кро́ках

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

крок, -у, мн. -і, -аў, м.

1. Рух нагой пры хадзьбе, бегу, а таксама адлегласць ад нагі да нагі пры такім руху.

Дзіця зрабіла першыя крокі.

Ступіць на к. уперад.

2. толькі мн. Гукі, што ўтвараюцца пры хадзьбе.

У калідоры чуліся гулкія крокі.

3. звычайна адз. Тэмп руху пры хадзьбе.

Прыбаўце кроку!

Шпаркім крокам.

4. перан. Дзеянне, учынак.

Рашучы к.

Няправільны к.

5. перан. Этап у развіцці чаго-н.

К. у развіцці навукі.

Новы к. у асваенні касмічнай прасторы.

◊

Адзін крок — зусім блізка.

За два (тры і пад.) крокі — вельмі блізка.

Кроку не ступіць без каго-, чаго-н. — не абысціся без чыёй-н. дапамогі.

На кожным кроку — усюды. Не даваць кроку ступіць — не даваць самастойна дзейнічаць.

Першы крок — самы пачатковы перыяд якіх-н. дзеянняў або дзейнасці.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

крок (род. кро́ку) м., в разн. знач. шаг;

ад стала́ да дзвярэ́й шэсць кро́каў — от стола́ до двере́й шесть шаго́в;

ме́рныя кро́кі — разме́ренные (ме́рные) шаги́;

дро́бныя кро́кі — ме́лкие шаги́;

бе́глы к. — бе́глый шаг;

прыба́віць кро́ку — приба́вить ша́гу;

шпа́ркім кро́кам — ско́рым (бы́стрым) ша́гом;

○ гіга́нцкія кро́кі — спорт. гига́нтские шаги́;

◊ пе́ршыя кро́кі — пе́рвые шаги́;

адбіва́ць к. — отбива́ть шаг;

адзін к. — (да чаго) оди́н шаг (до чего);

гусі́ны к. — гуси́ный шаг;

няпра́вільны к. — ло́жный шаг;

што ні к. — что ни шаг;

дыпламаты́чныя кро́кі — дипломати́ческие шаги́;

сямімі́льнымі кро́камі — семими́льными шага́ми;

к. у к. — шаг в шаг;

ні на к. — ни на шаг;

чарапа́шым кро́кам — черепа́шьим ша́гом;

ні кро́ку дале́й — ни ша́гу да́льше;

ні кро́ку наза́д — ни ша́гу наза́д;

к. за кро́кам — шаг за ша́гом;

к. напе́рад — шаг вперёд;

на ко́жным кро́ку — на ка́ждом шагу́ (что ни шаг);

кро́ку не сту́піць — (без каго, чаго) ша́гу не сту́пит (без кого,чего);

не дава́ць кро́ку ступі́ць — не дава́ть ша́гу сде́лать;

зрабі́ць рашу́чы к. — сде́лать реши́тельный шаг;

к. напе́рад, два кро́кі наза́д — шаг вперёд, два ша́га наза́д

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

крок, ‑у, м.

1. Адзін рух нагой уперад, назад або ўбок, а таксама рух адной нагой уперад пры хадзьбе, бегу. Ступіць крок уперад. □ Байкоў усхапіўся з месца, зрабіў крок да дзвярэй. Шамякін. // толькі мн. (кро́кі, ‑аў). Гукі, якія ўтвараюцца пры такіх рухах. Лабановіч пастукаў. У глыбі кватэры зараз жа грукнула крэслаў і пачуліся крокі. Колас.

2. толькі адз. Тэмп руху пры хадзьбе (звычайна ў спалучэннях: «паскорыць крок», «суцешыць крок», «прыпыніць крок» і пад.). Праваднік прыкметна прыбавіў кроку, мы ледзь паспявалі за ім. Анісаў. // Пэўны від хадзьбы, руху. Спартыўны крок. Страявы крок.

3. перан.; з азначэннем. Дзеянне, учынак. Рашучы крок. □ [Лютынскі:] Кожны няправільна зроблены намі крок сурова асудзіць гісторыя. Крапіва.

4. перан. Этап у развіцці чаго‑н. Новы крок у асваенні космасу. □ Вялікія крокі гісторыі складаюцца з асобных чалавечых намаганняў. «Звязда».

5. Адлегласць паміж ступнямі ног пры хадзьбе як мера даўжыні. Змераць крокамі пакой. □ У двух кроках ад сябе нічога нельга было ўбачыць. Лынькоў.

•••

Гіганцкія крокі — прыстасаванне для гімнастычнай гульні ў выглядзе слупа з круцёлкай наверсе, да якой прымацаваны доўгія вяроўкі з лямкамі; седзячы ў лямках, гуляючыя разбягаюцца і, узлятаючы, кружацца вакол слупа.

Адзін крок ад чаго — зусім блізка.

За два (тры і пад.) крокі ад каго-чаго — паблізу, побач.

Крок за крокам — а) паступова, няўхільна. Так крок за крокам упарта і настойліва ішоў.. [Серакоўскі] да сваёй запаветнай мэты — панесці сакрушальны ўдар па шпіцрутэну. Якімовіч; б) паслядоўна, адно за другім. Спасылаючыся на запісы ў дзённіку, Максім Лужанін крок за крокам узнавіў гісторыю стварэння «Адплаты». Казека.

Крок наперад — пра тое, што з’явілася дасягненнем, прагрэсам у якой‑н. справе.

Крок у крок — тое, што і нага ў нагу (гл. нага).

Кроку не ступіць без каго-чаго гл. ступіць.

На кожным кроку — усюды і пастаянна.

Не даваць кроку ступіць гл. даваць.

Ні на крок — а) ад каго-чаго нават на самую кароткую адлегласць (не адыходзіць, не адставаць). Антон не адставаў ад.. Амілі ні на крок. Чорны; б) ад каго-чаго нават на самы кароткі час, на маленькі тэрмін (не адпускаць, не адлучацца). — Толькі цяпер цябе ні на крок ад сябе не адпусцім. «Звязда»; в) ніколькі не пасунуцца, не зрушыцца; не пасунуць, не зрушыць і пад. Справа не пасунулася ні на крок.

Першы крок — самы пачатак пачатковы перыяд якіх‑н. дзеянняў або якой‑н. дзейнасці.

Сямімільнымі крокамі — вельмі хутка (развівацца, пасоўвацца і пад.). Сівецкі сельсавет ішоў сямімільнымі крокамі да суцэльнай калектывізацыі. Зарэцкі.

Што ні крок — скрозь, усюды.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

крок м Schritt m -(e)s, -e; Gang m -(e)s, Gänge (хада);

вайск бе́глы крок Láufschritt m;

пара́дны крок Parádeschritt m, Stéchschritt m;

пахо́дны крок Márschschritt m;

паско́рыць крокі (étwas) schnéller láufen*, séine Schrítte [séinen Schrítt] beschléunigen;

суці́шыць крокі die Schrítte verhálten*, léise géhen*;

крокам(і) (ехаць і г. д.) im Schritt;

ху́ткімі крокамі mit schnéllen Schrítten; schnéllen Schrittes (высок);

ні кроку дале́й! kéinen Schritt wéiter!;

вялі́кімі крокамі mit gróßen [lángen] Schrítten;

збі́цца з кроку aus dem Tritt geráten*;

◊ не адступа́ць ні на крок kéinen Fúßbreit náchgeben* [wéichen*];

за два крокі адсю́ль éinen Kátzensprung von hier (entférnt);

не адыхо́дзіць ні́ на крок ад каго-н j-m auf Schritt und Tritt fólgen, kéinen Schritt von j-s Séite wéichen*;

на ко́жным кроку auf Schritt und Tritt;

крок за крокам Schritt für Schritt; schríttweise;

вялі́знымі крокамі mit Ríesenschritten, mit Siebenméilenstiefeln;

зрабі́ць пе́ршы крок (да прымірэння і г. д.) den érsten Schritt tun*;

дыпламаты́чны крок ein diplomátischer Schritt; Demárche [-ʃ(ə)] f -, -n;

памылко́вы крок Féhltritt m -(e)s, -e;

разу́мны крок ein klúger Scháchzug;

пе́ршыя крокі die érsten Schrítte; Debüt n -s, -s

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Крок 1 ’адзін рух нагой пры хадзьбе’ (ТСБМ, Нас., Янк. Мат., Гарэц., Бяльк., ТС). Укр. крок ’тс’. Ст.-бел. крокъ ’тс’ (з 1546 г.) запазычанне з польск. krok (Булыка, Запазыч., 177). Аднак польск. krok не ўзыходзіць непасрэдна да прасл. korkъ, бо іншыя славянскія формы са значэннем ’крок’ не даюць падстаў для такой рэканструкцыі: параўн. чэш. krok, славац. krok, серб.-харв. кро̑к (прасл. *krokъ). Рэгулярныя рэфлексацыі прасл. korkъ маюць іншыя, хоць і блізкія значэнні: серб.-харв. кра̑к ’голень, нага’, славен. krȃk ’нага’, балг. крак ’тс’ (параўн. Слаўскі, 3, 121; Кюнэ, Poln., 69).

Крок 2 ’шырынка, месца паміж калашын штаноў’ (Сл. паўн.-зах.). Гл. крок 1.

Крок 3 ’адкормлены кабан’ (Жд. 2). Да запазычанага з рускай мовы вокарак ’кумпяк’ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

крок, ступа

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

ступа́, -ы́, ж.

Тэмп руху пры хадзьбе, яздзе на кані; крок.

Ехаць мернай ступою.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

чарапа́шы, -ая, -ае.

1. гл. чарапаха.

2. перан. Вельмі павольны.

Ч. крок.

Чарапашыя тэмпы работы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сігну́ць

‘ступіць, зрабіць крок’

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. сігну́ сігнё́м
2-я ас. сігне́ш сігняце́
3-я ас. сігне́ сігну́ць
Прошлы час
м. сігну́ў сігну́лі
ж. сігну́ла
н. сігну́ла
Загадны лад
2-я ас. сігні́ сігні́це
Дзеепрыслоўе
прош. час сігну́ўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)