круці́цца несов.

1. враща́ться, верте́ться;

ко́ла кру́ціццаколесо́ враща́ется (ве́ртится);

2. (летать вокруг) кружи́ться, ви́ться;

3. клуби́ться; вихри́ться;

пыл к. — пыль клуби́тся (вихри́тся);

4. разг. (танцевать и т.п.) кружи́ться;

5. (беспокойно сидеть) верте́ться, ёрзать;

6. разг. (хитрить) верте́ться, извива́ться; юли́ть;

7. разг. (постоянно находиться где-л.) верте́ться;

8. (быть в постоянных хлопотах) крути́ться;

цэ́лы дзень кручу́ся і прысе́сці няма́ калі́ — це́лый день кручу́сь и присе́сть не́когда;

9. разг. (мешать своим присутствием) верте́ться;

к. пад нага́мі — верте́ться под нога́ми;

10. разг. (находиться в любовных отношениях) крути́ть;

11. страд. враща́ться, верте́ться; крути́ться; сучи́ться; сверли́ться; см. круці́ць 1-5;

галава́ кру́ціцца — голова́ кру́жится;

к. (вярце́цца) на языку́ — верте́ться на языке́;

к. ваўчко́м (уюно́м) — крути́ться (верте́ться) волчко́м;

як скура́т на агні́ кру́ціцца — ужо́м извива́ется;

ад чужо́га ша́лу галава́ кру́ціццапосл. в чужо́м пиру́ похме́лье

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Калі́тка1 ’невялікія дзверы для праходу ў варотах, плоце, агароджы; фортка’ (БРС, ТСБМ, Касп.; гарад., Сл. паўн.-зах.). Суадносіцца з рус. калитка ’тс’, якое зафіксавана ў пісьмовых помніках параўнальна позна — з другой палавіны XVII ст. У гаворках адзначаецца таксама калін. ’вароты’, цвяр. ’пярэднія вароты для ўваходу на ганак’, ярасл., кастр., маск. ’дзверы сялянскай хаты, якія вядуць з ганку ў сені’, тульск. ’драўляная крышка, якая зачыняе ўваход у падполле’, ’навес’. Характар сувязі бел. і рус. лексем няясны — на поўначы гэта, магчыма, спрадвечнае слова, на іншай бел. тэрыторыі — культурнае запазычанне з рус. мовы. Калитка як быццам выключна рус. слова, этымалогіі фактычна няма. Бернекер (1, 474) уводзіць слова ў артыкул kalita ’кашалёк’, паводле Праабражэнскага, 1, 286, рус. калита суадносіцца з коло, колесо. Паводле Фасмера, 2, 168, абедзве версіі памылковыя; неабходна рэканструяваць архетып колита ’дзверы’ ад колъ. Словаўтваральны тып, аднак, застаецца незразумелым. Не выключана, што бліжэй да ісціны быў Бернекер. На жаль, у нас няма непасрэдных доказаў таго, што каліта ’фортка’ і калита, калітка ’кашалёк’ непасрэдна суадносяцца ў выніку падабенства. Можна толькі меркаваць, што немалую ролю тут магла адыграць не столькі чатырохвугольная форма, колькі падобнасць упрыгожанага чатырохвугольніка кашалька да дзвярэй, форткі, верагодна, замацаваных перакрыжаванымі рэйкамі. Нашы меркаванні заснаваны, галоўным чынам, на ўскосных доказах. Так, параўн. каліта2, дзе назіраецца імаверны перанос па форме. Можна прывесці і полац. у калітачку скласці (хустку) ’скласці роўненька, квадрацікам’, якое, на нашу думку, непасрэдна суадносіцца з шырока засведчаным на рус. моўн. тэрыторыі калитка ’пірог, піражок з начынкай, звычайна адкрыты’. Цікава адзначыць, што на магчымую першасную сувязь указвае яўная адідэацыя ў рус. дыял. калитка ’піражок з узорам з гарызантальных палосак (у выглядзе «калитки»). Відаць, няма патрэбы ў пераносе назвы з каліткі ’кашалёк’ на іншыя рэаліі, не выключана, што тут рэалізуецца разгалінаваная семантыка запазычанага слова. Што датычыць лінгвагеаграфіі, то рус. калитка ’фортка’ ў значнай меры супадае з арэалам адпаведнай назвы для кашалька, аднак на бел. тэрыторыі гэта русізм.

Калі́тка2, звычайна мн. ліку, ’чатырохвугольныя ласкуты ў безрукаўцы’ (лун. Малч.). Паралелі да бел. слова ў польск. мове: kalita, kalitka (у мн. ліку) ’ласкуты ў кафтанах’, ’«зубы», прышытыя да нізу гарсэту’ і да т. п. Этымалагічна суадносіцца з каліта як ’чатырохвугольнае (скураное?) упрыгожанне на вопратцы’. Шырока прадстаўлена ў польск. гаворках, што, магчыма, сведчыць аб запазычанні бел. слова з польск. мовы.

Калі́тка3 ’лагчына, зарослая кустамі’ (Касп.). Адпаведнікаў у бел. мове да гэтага слова няма. Ілюстрацыя ў слоўніку не выключае магчымасці, што тут зафіксаваны мікратапонім: «Зьвядзі каня ў калітку пасьціць» (Касп., с. 151). Рус. наўг. калита ’частка ворыўнага поля’, валаг. ’лес, які знаходзіцца блізка ад вёскі’, арханг. калитка, паводле СРНГ, 12, 359: «Небольшой земельный участок, выгороженный особо среди одного обода — земельного владения, принадлежащего нескольким хозяевам». Гэтыя факты таксама няпэўныя (мікратапанімія?), але дастаткова аднародны арэал, дзе адзначана слова, сведчыць, магчыма, пра агульную інавацыю. Няясна, на базе якой лексемы ўтвораны слова, паколькі магчымая ідэя «чатырохвугольнасці» адносіцца і да каліта і да калітка. Можна думаць пра сувязь слова з праслав. kalъ; дэрыват у такім выпадку павінен быў азначаць спачатку ’вільготнае, балоцістае месца’. Пярэчаць гэтаму відавочныя рус. паралелі (семантычныя цяжкасці) і словаўтваральны крытэрый.

Калі́тка4 расліна гарлачык, Nuphar luteum; Nymphaea alba’ (лельч., стол., лун., Бсил.). Паводле лінгвагеаграфічнага крытэрыю неабходна аднесці сюды і каліты, адзначанае ў Сержпутоўскага, 63: «Падплыла дошка к берагу, заплуталася паміж калітак і стала». Далей сюды ж калітнік ’гарлачыкі жоўтыя’ (саліг., Нар. словатв.). Бейліна (Лекс. Пол., 422) як адпаведнік прыводзіць укр. калитник ’расліна Capsella bursa pastoris’, што наўрад ці правамерна. Укр. назва — празрыстае ўтварэнне ад калита ’кашалёк, сумка’, тое ж і ст.-польск. kaleta pasterska, kaletki, літ. kolytä ’расліна Thlaspi arvense’. матывацыя зразумелая, паколькі насенныя каробачкі вельмі нагадваюць сумкі рознага тыпу, параўн. лац. назву і рус. кальку пастушья сумка. Семантыка тэрмінаў для Nuphar, Nymphaea з’яўляецца іншай, параўн. бел. сінонімы: глечыкі, кушынкі. жбанкі, палес. банка, гладышечки, укр. кубишка, збанок, банька і інш. Думаецца, што ўкр. назву для Capsella можна разглядаць асобна ад бел. Апошнія ў такім выпадку — відавочна беларуская рэгіянальная інавацыя. Фармальная сувязь з вышэй прыведзенай лексікай відавочная; цяжка, аднак, аддаць перавагу збліжэнню з каліта. паколькі нельга цалкам выключыць магчымай сувязі з каліт‑ ксч. Думаем, што слова неабходна ўсё ж такі лічыць роднасным да каліта, аднак не ’кашалёк чатырохвугольнай формы і да т. п.’, а ў значэнні ’мяшочак, капшук і інш.’ Падставы для такога меркавання ёсць, паколькі шэраг слав. сінонімаў для Nuphar, Nymphaea сведчыць аб тым, што кветкі або насенныя органы параўноўваліся з галоўкамі маку і называліся тэрмінамі з семантыкай «выпукласці». Параўн. бел. булдоўка для Nuphar, макаўка, макоўка ’Nymphaea’, палес. болбуткі, бубенчики ’Nuphar’, болбутки ’Nymphaea’, магчыма, укр. бабка ’Nuphar’, мак. водяний бамбулька ’плод гарлачыка’ і інш. Не выкліочана таксама, што бел. назва — вынік канкрэтнай рэалізацыі больш шырокавядомай мадэлі, паводле якой утвораны і ўкр. і інш. назвы; у такім выпадку можна думаць аб існаванні універсаліі ў межах народнай тэрміналагічнай сістэмы намінацыя. У любым выпадку інавацыйны характар назвы відавочны.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

закруці́ць сов.

1. (крутя, завинтить, ввернуть внутрь) завинти́ть, заверну́ть;

з. га́йку — завинти́ть (заверну́ть) га́йку;

2. (поворачивая) закры́ть, заверну́ть;

з. кран — закры́ть (заверну́ть) кран;

3. (крутя, завить) закрути́ть;

з. ву́сы — закрути́ть усы́;

4. (обвивая кругом, намотать) закрути́ть, замота́ть;

з. ша́лік вако́л шы́і — закрути́ть (замота́ть) шарф вокру́г ше́и;

5. (заставить кругообразно двигаться) закружи́ть;

ён узя́ў яе́ за ру́кі і ~ці́ў па ха́це — он взял её за́ руки и закружи́л по ко́мнате;

6. (начать вертеть; поднять вихрем что-л.) закрути́ть, заверте́ть, взви́хри́ть;

ве́цер ~ці́ў лі́сце — ве́тер закрути́л (заверте́л, взви́хри́л) ли́стья;

7. (придать вращательное движение) закрути́ть;

з. ко́ла — закрути́ть колесо́;

8. (упаковать, обернуть) заверну́ть;

з. паку́пку ў папе́ру — заверну́ть поку́пку в бума́гу;

з. но́гі ў ко́ўдру — заверну́ть но́ги в одея́ло;

9. (начать качать из стороны в сторону) замота́ть;

з. галаво́й — замота́ть голово́й;

10. прост. (сказать) заверну́ть, закрути́ть;

ну і ~ці́ў! — ну и заверну́л (закрути́л)!;

11. без доп. (о метели) заверну́ть, подня́ться;

завіру́ха ~ці́ла — мете́ль заверну́ла (подняла́сь);

у мазга́х ~ці́лабезл. дурь в го́лову пришла́;

з. галаву́ — вскружи́ть го́лову

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

развора́чивать несов.

1. (раскидывать, разбрасывать) раскіда́ць, раскі́дваць; (сено в прокосах) разбіва́ць; (навоз) раскіда́ць, раскі́дваць, разбіва́ць, растраса́ць; (беспорядочно разбрасывать) разваро́чваць;

развора́чивать наво́з раскіда́ць (раскі́дваць, разбіва́ць, растраса́ць) гной;

развора́чивать проко́сы разбіва́ць прако́сы;

развора́чивать посте́ль раскіда́ць (раскі́дваць) пасце́ль;

2. (разрушать, разламывать, превращать в обломки, разрывать) разваро́чваць;

развора́чивать снаря́дом дом разваро́чваць снара́дам дом;

развора́чивать мостову́ю разваро́чваць маставу́ю;

развора́чивать живо́т прост. разваро́чваць жыво́т;

3. (раскрывать) разго́ртваць; раскрыва́ць, развіна́ць;

развора́чивать газе́ту разго́ртваць газе́ту;

развора́чивать свёртки разго́ртваць (развіна́ць) скру́ткі;

4. (выпрямлять) выпро́стваць, распро́стваць;

развора́чивать спину́ выпро́стваць (распро́стваць) спі́ну;

развора́чивать пле́чи распро́стваць пле́чы;

развора́чивать носки́ разваро́чваць наскі́;

5. перен. (подробно излагать) разго́ртваць;

развора́чивать перспекти́ву разви́тия разго́ртваць перспекты́ву развіцця́;

6. перен. (предпринимать в широких масштабах) разго́ртваць;

развора́чивать стро́йку разго́ртваць будо́ўлю;

7. перен. (развивать) разго́ртваць;

развора́чивать спосо́бности разго́ртваць здо́льнасці;

развора́чивать по́весть в рома́н разго́ртваць апо́весць у рама́н;

8. воен. разваро́чваць, разго́ртваць;

развора́чивать фронт разваро́чваць (разго́ртваць) фронт;

развора́чивать отря́ды в полк разго́ртваць атра́ды ў полк;

9. (поворачивать) заваро́чваць; паваро́чваць; разваро́чваць;

развора́чивать маши́ну заваро́чваць (разваро́чваць) машы́ну;

10. (разверчивать, расширять отверстие, раскручивать) раскру́чваць; (рассверливать) рассвідро́ўваць;

развора́чивать винт раскру́чваць шру́бу;

развора́чивать отве́рстие раскру́чваць адту́ліну;

развора́чивать колесо́ раскру́чваць ко́ла;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

свобо́дный

1. (пользующийся свободой) свабо́дны;

свобо́дные гра́ждане свабо́дныя грамадзя́не;

свобо́дный труд свабо́дная пра́ца;

2. (независимый, не связанный обязанностями) во́льны;

я челове́к свобо́дный я чалаве́к во́льны;

3. (располагающий временем, не занятый) свабо́дны, во́льны;

свобо́дный день свабо́дны (во́льны) дзень;

4. (ненаполненный) паро́жні, пусты́;

свобо́дная посу́да паро́жні по́суд;

5. (не занятый кем-, чем-л.) свабо́дны, во́льны;

свобо́дное ме́сто свабо́днае (во́льнае) ме́сца;

6. (незатруднённый) лёгкі;

свобо́дное чте́ние в по́длиннике лёгкае чыта́нне ў арыгіна́ле;

7. (не стеснённый ограничениями, запретами, беспрепятственный) во́льны;

свобо́дный вы́бор во́льны вы́бар;

свобо́дный вход во́льны увахо́д;

сочине́ние на свобо́дную те́му сачыне́нне на во́льную тэ́му;

8. (просторный) прасто́рны, раско́шны;

свобо́дное пальто́ прасто́рнае (раско́шнае) паліто́;

9. (не туго стягивающий) сла́бкі;

свобо́дный по́яс сла́бкі по́яс;

10. (ни с чем не соединённый) хим. свабо́дны;

свобо́дный водоро́д свабо́дны вадаро́д;

свобо́дная профе́ссия уст. во́льная прафе́сія;

свобо́дный худо́жник (звание) дорев. во́льны маста́к;

свобо́дный аэроста́т ав. свабо́дны аэраста́т;

свобо́дный ве́ктор физ., мат. свабо́дны ве́ктар;

свобо́дная ко́вка мет. свабо́днае кава́нне;

свобо́дное паде́ние те́ла физ. свабо́днае падзе́нне це́ла;

свобо́дный член мат. свабо́дны член;

свобо́дный уда́р спорт. свабо́дны ўдар;

свобо́дное колесо́ (у велосипеда) свабо́днае ко́ла;

свобо́дные электро́ны физ. свабо́дныя электро́ны.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зрабі́ць (што) сов.

1. сде́лать; (образовать отверстие, проход — ещё) проде́лать; (ошибку, обряд и т.п.) соверши́ть;

яшчэ́ мо́жна мно́га чаго́ з. — ещё мо́жно мно́го чего́ сде́лать;

з. перакла́д — сде́лать перево́д;

ко́ла ~бі́ла сто абаро́таў у секу́ндуколесо́ сде́лало сто оборо́тов в секу́нду;

з. адту́ліну — сде́лать (проде́лать) отве́рстие;

з. агля́д — сде́лать обзо́р;

з. дабро́ каму́е́будзь — сде́лать добро́ кому́-л.;

з. абхо́д — сде́лать (соверши́ть) обхо́д;

з. памы́лку — сде́лать (соверши́ть) оши́бку;

з. справазда́чу — сде́лать отчёт;

2. юр. произвести́ подве́ргнуть (чему);

з. до́пыт — произвести́ допро́с;

3. (выработать) сде́лать, произвести́, изгото́вить, вы́пустить; смастери́ть;

заво́д ~біў со́тні машы́н звыш пла́на — заво́д сде́лал (произвёл, изгото́вил, вы́пустил) со́тни маши́н сверх пла́на;

з. прыбо́р — смастери́ть (изгото́вить) прибо́р;

4. (какое-л. приспособление) сде́лать, устро́ить, сооруди́ть;

з. паве́ць — сде́лать (устро́ить, сооруди́ть) наве́с;

5. (чулки и т.п.) связа́ть;

6. (совершить что-л.) сде́лать, сотвори́ть; (налёт и т.п. — ещё) соверши́ть; учини́ть;

з. цуд — сде́лать (сотвори́ть) чу́до;

з. налёт — сде́лать (соверши́ть) налёт;

7. (вред и т.п.) причини́ть, принести́;

з. непрые́мнасць — причини́ть (принести́) неприя́тность;

8. (при выражении невыполнимости) поде́лать;

нічо́га не зро́біш — ничего́ не поде́лаешь;

што зро́біш — что поде́лаешь;

з. го́нар — сде́лать честь;

з. канцы́прост. укоко́шить, угро́бить;

з. за́хады — приня́ть ме́ры;

зрабі́(це) ла́ску — сде́лай(те) одолже́ние; бу́дь(те) добры́; яви́те ми́лость;

з. ла́ску — оказа́ть любе́зность; сде́лать одолже́ние;

з. ду́рнем — сде́лать дурако́м

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

рабі́ць несов.

1. (што) в разн. знач. де́лать; (ошибку, обряд и т.п. — ещё) соверша́ть; (скульптуру) вая́ть;

трэ́ба не́шта р. — на́до что́-то де́лать;

р. газе́ту — де́лать газе́ту;

р. перакла́д — де́лать перево́д;

ко́ла ро́біць сто абаро́таў у секу́ндуколесо́ де́лает сто оборо́тов в секу́нду;

р. уро́кі — де́лать уро́ки;

р. абхо́д — де́лать обхо́д;

р. памы́лку — де́лать (соверша́ть) оши́бку;

р. вы́бар — де́лать вы́бор;

р. дабро́ — де́лать добро́;

2. (вырабатывать) де́лать, производи́ть, изготовля́ть, выпуска́ть; составля́ть; (сапоги — ещё) тача́ть;

на фа́брыцы ро́бяць мэ́блю — на фа́брике де́лают (произво́дят, изготовля́ют) ме́бель;

3. разг. рабо́тать;

р. на сябе́ — рабо́тать на себя́;

р. на фа́брыцы — рабо́тать на фа́брике;

р. ва ўстано́ве — рабо́тать в учрежде́нии;

4. стро́ить, сооружа́ть; (ставить печь — ещё) класть;

р. паве́ць — стро́ить (сооружа́ть) наве́с;

5. разг. (чулки и т.п.) вяза́ть, вывя́зывать;

6. (осуществлять что-л.) де́лать, твори́ть, устра́ивать; (суд, расправу и т.п. — ещё) чини́ть, учиня́ть, соверша́ть;

р. цу́ды — де́лать (твори́ть) чудеса́;

р. сканда́л — учиня́ть сканда́л;

7. (вред и т.п.) причиня́ть, приноси́ть;

р. шко́ду — причиня́ть (приноси́ть) вред;

р. вы́гляд — де́лать вид;

р. зама́х — покуша́ться;

р. ла́ску — де́лать (ока́зывать) ми́лость;

р. ура́жанне — производи́ть впечатле́ние;

р. круг — де́лать круг;

р. паго́ду — де́лать пого́ду;

р. го́нар — де́лать честь;

р. перашко́ды — чини́ть препя́тствия;

р. гвалт — поднима́ть шум;

р. за двух (за трох) — де́лать (рабо́тать) за двои́х (за трои́х);

р. на злосць — де́лать назло́;

няма́ чаго́ р. — не́чего де́лать;

р. сцэ́ны — устра́ивать сце́ны;

р. рэвера́нсы — де́лать ревера́нсы;

ад няма́ чаго́ р. — от не́чего де́лать;

р. за́хады — предпринима́ть шаги́;

р. мі́ну — ко́рчить ро́жу;

р. як чо́рны вол — рабо́тать как чёрный вол;

р. упо́р — де́лать упо́р;

р. вялі́кія во́чы — де́лать больши́е глаза́;

не р. сакрэ́ту — (з чаго) не де́лать секре́та (из чего);

р. бі́знес — де́лать би́знес;

р. траге́дыю — (з чаго) де́лать траге́дию (из чего);

р. вясёлую мі́ну пры дрэ́ннай гульні́ — де́лать весёлую (хоро́шую) ми́ну при плохо́й игре́;

р. бе́лае чо́рным — де́лать бе́лое чёрным;

не ве́дае ле́вая, што ро́біць пра́ваяпогов. не зна́ет ле́вая, что де́лает пра́вая;

р. з му́хі слана́погов. де́лать из му́хи слона́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

з (перед некоторыми сочетаниями согласных — са) предлог

1. с род. в разн. знач. с, со;

саско́чыць з во́за — соскочи́ть с теле́ги;

прыбра́ць са стала́ — убра́ть со стола́;

збыць з рук — сбыть с рук;

збіць з то́лку — сбить с то́лку;

ве́цер з усхо́ду — ве́тер с восто́ка;

ісці́ з таго́ бо́ку — идти́ с той стороны́;

прые́хаў з Каўка́за — прие́хал с Кавка́за;

разышлі́ся са схо́ду — разошли́сь с собра́ния;

пісьмо́ з радзі́мы — письмо́ с ро́дины;

бу́льба са свайго́ агаро́да — карто́шка со своего́ огоро́да;

з або́двух бако́ў быў лес — с обе́их сторо́н был лес;

з вышыні́ ўсё было́ віда́ць — с высоты́ всё бы́ло ви́дно;

нагляда́ць з карабля́ — наблюда́ть с корабля́;

гавары́ць з трыбу́ны — говори́ть с трибу́ны;

пача́ць з чаго́е́будзь — нача́ть с чего́-л.;

напа́сці на во́рага з ты́лу — напа́сть на врага́ с ты́ла;

з галавы́ да пят — с головы́ до пят;

з яго́ ўзялі́ ты́сячу рублёў за рабо́ту — с него́ взя́ли ты́сячу рубле́й за рабо́ту;

па тры́ццаць цэ́нтнераў з гекта́ра — по три́дцать це́нтнеров с гекта́ра;

браць з каго́е́будзь пры́клад — брать с кого́-л. приме́р;

ко́пія з пісьма́ — ко́пия с письма́;

перакла́д з по́льскай мо́вы — перево́д с по́льского языка́;

ва́жны з вы́гляду — ва́жный с ви́ду;

з твайго́ дазво́лу — с твоего́ позволе́ния;

спява́ць з ра́дасці — петь с ра́дости;

піса́ць з вялі́кай лі́тары — писа́ть с большо́й бу́квы;

узя́ць з бо́ю — взять с бо́я;

нарыхтава́ць з во́сені — загото́вить с о́сени;

сябрава́ць з малы́х год — дружи́ть с ма́лых лет;

з дня на дзень — со дня на день;

з міну́ты на міну́ту — с мину́ты на мину́ту;

з мяне́ даво́лі — с меня́ дово́льно;

2. с род. в разн. знач. из, изо;

ісці́ з ле́су — идти́ из лесу;

вы́йсці з вады́ — вы́йти из воды́;

лес відзён з акна́ — лес ви́ден из окна́;

страля́ць з кулямёта — стреля́ть из пулемёта;

уцёк з пало́ну — убежа́л из пле́на;

выхо́дзіць з ужыва́ння — выходи́ть из употребле́ния;

даве́дацца з газе́т — узна́ть из газе́т;

раздзе́лы з рама́на — гла́вы из рома́на;

пісьмо́ з Брэ́ста — письмо́ из Бре́ста;

дзяўчы́на з Мі́нска — де́вушка из Ми́нска;

ён з рабо́чай сям’і́ — он из рабо́чей семьи́;

найкары́снейшы са сро́дкаў — поле́знейшее из средств;

мало́дшы з брато́ў — мла́дший из бра́тьев;

адзі́н з семяры́х — оди́н из семеры́х;

хто́сьці з хло́пцаў — кто́-то из парне́й;

вяно́к з кве́так — вено́к из цвето́в;

брыга́да з дзесяці́ чалаве́к — брига́да из десяти́ челове́к;

мост з жалезабето́ну — мост из железобето́на;

з і́скры разгарэ́лася по́лымя — из и́скры разгоре́лось пла́мя;

го́рад узня́ўся з руі́н — го́род подня́лся из руи́н;

які́ з цябе́ гармані́ст! — како́й из тебя́ гармони́ст!;

запыта́ць з даліка́тнасці — спро́сить из ве́жливости;

ірвану́ўся з усі́х сіл — рвану́лся изо всех сил;

з апо́шніх сро́дкаў — из после́дних средств;

з дня ў дзень — изо дня в день;

3. с род. (для указания на принадлежность части целому) от;

ко́ла з машы́ныколесо́ от маши́ны;

руль з веласіпе́да — руль от велосипе́да;

4. с род. (для указания на предмет, лицо и т.п., к которому проявляется какое-л. чувство) над (кем, чем);

смяя́цца (здзе́кавацца) з каго́-, чаго́е́будзь — смея́ться (издева́ться) над ке́м-, че́м-л.;

5. с род. (при гл. ра́давацца, дзіві́цца и т.п.) переводится беспредложными конструкциями с дат. п.;

дзіві́цца з чаго́е́будзь — удивля́ться чему́-л.;

6. с вин. (для выражения приблизительности меры) с, со;

прайсці́ з кіламе́тр — пройти́ с киломе́тр;

з гадзі́ну на даро́зе было́ пу́ста — с час на доро́ге бы́ло пу́сто;

велічынёй з дом — величино́й с дом;

7. с твор. в разн. знач. с, со; (для указания на количество частей, из которых состоит предмет — ещё) о (чём); (для обозначения присутствия, наличия кого-, чего-л. — ещё) при (ком, чём);

ма́ці з дзі́цем — мать с ребёнком;

з’яві́цца з дакла́дам — яви́ться с докла́дом;

ле́зці з пара́дамі — лезть с сове́тами;

мне з табо́ю су́мна — мне с тобо́й ску́чно;

развіта́цца з ся́брам — прости́ться с дру́гом;

мо́ра зліва́лася з не́бам — мо́ре слива́лось с не́бом;

вайна́ са шве́дамі — война́ со шве́дами;

падаро́жны параўня́ўся з ду́бам — пу́тник поравня́лся с ду́бом;

згадзі́цца з кім-не́будзь — согласи́ться с ке́м-л.;

мы з ім ро́зных по́глядаў — мы с ним ра́зных взгля́дов;

партыза́ны з вінто́ўкамі — партиза́ны с винто́вками;

хлеб з ма́слам — хлеб с ма́слом;

вядро́ з вадо́й — ведро́ с водо́й;

слу́хаць з ува́гаю — слу́шать с внима́нием;

працава́ць з ахво́таю — рабо́тать с охо́той;

спра́віцца з зада́чай — спра́виться с зада́чей;

пазнаёміцца з но́вай тэ́хнікай — познако́миться с но́вой те́хникой;

што з ва́мі зда́рылася? — что с ва́ми случи́лось?;

прачына́цца з пе́ўнямі — просыпа́ться с петуха́ми;

цямне́ла з ко́жнай міну́тай — темне́ло с ка́ждой мину́той;

з Но́вым го́дам! — с Но́вым го́дом!;

акуну́цца з галаво́й — окуну́ться с голово́й;

адарва́ць з рука́мі — оборва́ть с рука́ми;

уле́зці з нага́мі — влезть с нога́ми;

па́лка з двума́ канца́мі — па́лка о двух конца́х;

стол з трыма́ но́жкамі — стол о трёх но́жках (с тремя́ но́жками);

гро́шы былі́ са мной — де́ньги бы́ли со мной (при мне);

з дапамо́гаю — с по́мощью, при по́мощи;

з умо́вай — с усло́вием, при усло́вии;

8. с твор. (в направлении чего-л.) по (чему);

карабе́ль ішо́ў з ве́трам — кора́бль шёл по ве́тру;

плы́сці з цячэ́ннем — плыть по тече́нию;

9. с твор. (со словом ажані́цца и производными от него) на (ком);

ажані́цца з дачко́ю сусе́да — жени́ться на до́чке сосе́да

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)