засну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак.
Прыйсці ў стан сну; пачаць спаць. Сцёпка сагрэўся пад коўдраю і заснуў моцным сном. Колас. // перан. Заціхнуць, замерці. Прыйшла зіма з марозам, Заснуў і лес і бор. Журба.
•••
Заснуць навекі (навек, назаўсёды, вечным сном) — памерці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адзе́ць, адзе́ну, адзе́неш, адзе́не; адзе́нь; адзе́ты; зак., каго-што
1. Надзець на каго-н. вопратку, апрануць.
А. дзіця.
Зіма адзела поле снегам (перан.).
2. Апрануць кім-н.
А.
Дзедам Марозам.
3. Забяспечыць каго-н. адзеннем.
Бацькі дзяцей адзелі і абулі.
4. Тое, што і надзець; нацягнуць.
Ледзь адзеў пальчаткі.
5. перан. Пакрыць; ахінуць.
Дубы зялёны плашч адзелі.
|| незак. адзява́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| звар. адзе́цца, адзе́нуся, адзе́нешся, адзе́нецца; адзе́нься; незак. адзява́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
|| наз. адзява́нне, -я, н. (паводле 1 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зя́бнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; незак.
Мерзнуць, стыць. Падыходзіла зіма. Сыпаўся калючы сняжок, і сівер наганяў холад. .. Зяблі рукі. На пісьмовых уроках ручка вывальвалася з пальцаў. Чарнышэвіч. Ужо зусім змокла пілотка, зябла на ветры нядаўна астрыжаная галава. Быкаў. // Гінуць ад холаду; вымярзаць. Зябнуць пасевы ад марозу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
маро́зны, ‑ая, ‑ае.
1. З марозам, вельмі халодны. Марозны вецер. Марозная зіма. □ Сонечная марозная раніца іграла зайчыкамі на сценах пакоя. Гартны.
2. Звязаны з дзеяннем марозу. Раптам стук пачуўся ў хату з двара, з марознае імглы. Колас. Пад нагамі паскрыпвае свежы, марозны снег. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
о-го-го́, выкл.
1. Вокліч, які выказвае захапленне, здзіўленне. О-го-го, брат! — дзядзька кажа: Цяпер зіма напэўна ляжа! Колас.
2. Вокліч, якім пераклікаюцца, каб знайсці або не згубіць адзін другога ў лесе, гаі і пад. «О-го-го!» — гукае нехта ў лесе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыме́та, ‑ы, ДМ ‑меце, ж.
Тое, што і прыкмета. Дзед Талаш і Мартын Рыль былі запісаны ў асобны спісак з пералічэннем прымет, па якіх можна пазнаць іх. Колас. — А ляцяць як нізка! — Зіма блізка, — напамінае Сцяпан вядомую ўсім прымету. Крапіва. Зачарнелі дарогі — добрая прымета на ўраджай. Скрыган.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запаце́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Зрабіцца вільготным ад асеўшай пары; запатнець. Затуманіліся, запацелі ад пары, нібы заінелі, на кухні вокны, і мне здавалася, што на дварэ зіма. М. Стральцоў.
2. Разм. Пакрыцца потам; спацець. Твары.. [рабочых] ужо запацелі, від[аць] было, што яны працавалі даўно. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сне́жный в разн. знач. сне́жны;
сне́жные верши́ны гор сне́жныя вяршы́ні гор;
сне́жная зима́ сне́жная зіма́;
сне́жные поля́ сне́жныя палі́;
сне́жный ком сне́жны камя́к;
сне́жная бу́ря сне́жная бу́ра;
сне́жный блеск сне́жны бляск.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
са́ні, ‑ей; адз. няма.
Зімовая павозка на палазах. [Кастусь:] — Зіма наша вядома якая — сёння ў санях, заўтра ў калёсах. Брыль. [Сымон:] — Эх, каб сняжок, запрог бы кабылу ў сані. Чарнышэвіч.
•••
Фінскія сані — сані ў выглядзе крэсла, прымацаванага на доўгіх металічных палазах.
Глядзець на паповы сані гл. глядзець.
Сесці не ў свае сані гл. сесці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Стрэ́чанне ‘Грамніцы, свята 2/15 лютага’ (Нас., Байк. і Некр., Гарэц., Др.-Падб., Бяльк., ТС, Ян., Пятк. 2), стрі́тыньне ‘тс’ (пін., Нар. лекс.), стрэ́чэнье ‘пэўны дзень у лютым месяцы, калі, паводле традыцыйных уяўленняў, зіма сустракаецца з вясной’ (ТС), ст.-бел. стретѣнье ‘тс’ (XVI ст., Карскі, 1, 357). Укр. стрі́чэння, стрі́тэння, рус. сре́тенье ‘тс’, ц.-слав. сърѣтение господьне, літаральна ‘сустрэча’ (свята ў памяць сустрэчы старца Сімеона з Хрыстом-дзіцянём). Да стрэць, стрэча 1 (гл.); калька грэч. ή υπαπαντή τοῦ κυρίον (Сразнеўскі, 3, 819). Гл. Фасмер, 3, 740.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)