зіма́
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
зіма́ |
зі́мы |
| Р. |
зімы́ |
зі́м |
| Д. |
зіме́ |
зі́мам |
| В. |
зіму́ |
зі́мы |
| Т. |
зімо́й
зімо́ю |
зі́мамі |
| М. |
зіме́ |
зі́мах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
зіма́, -ы́, мн. зі́мы і (з ліч. 2, 3 і 4) зімы́, зім, ж.
Самая халодная пара года паміж восенню і вясной.
Снежная з.
Рыхтавацца да зімы.
|| прым. зімо́вы, -ая, -ае і зі́мні, -яя, -яе.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зіма́ ж. зима́;
◊ сіро́цкая з. — сиро́тская зима́;
з. і ле́та — кру́глый год;
ко́лькі лет, ко́лькі зім! — ско́лько лет, ско́лько зим!
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зіма́, ‑ы; мн. зімы, зім; ж.
1. Самая халодная пара года паміж восенню і вясной. Снежная зіма. Наступленне зімы. □ Мінула восень, а за ёю Прыйшла з марозамі зіма. Купала. Зіма перайшла марозамі, снегам, адлегамі. Мурашка.
2. Навучальны, рабочы і пад. год (пры адлічэнні часу, калі асноўная дзейнасць прыпадае на халодную пару). Цяпер Аўгіння цвёрда пастанавіла вучыць Алесю на другую зіму. Колас. Вось гэты самы «брат Міша» згадзіўся вучыцца.. шыць і шые ўжо другую зіму. Брыль.
•••
Зіму зімаваць гл. зімаваць.
Зіму і лета — пастаянна, у любую пару года.
Пусціць у зіму каго — пакінуць у племя (пра свойскую жывёлу).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Зіма́ ’халодная пара года’. Рус., укр. зима́, польск. zima ’тс’, серб.-луж. zyma, палаб. zaimă, чэш. zima, славац. zima ’зіма, холад’, славен. zíma, серб.-харв. зи́ма ’тс’ балг. зѝма ’пара года’, макед. зима ’тс’. Ст.-слав. зима, ст.-рус. зима. Прасл. zima ’зіма’ < і.-е. *gʼhei‑m‑ ’зіма’ літ. žiemà, лат. zìema, ст.-прус. semo ’зіма’, грэч. χεῖμα ’зіма, холад’, хец. gimmanza ’зіма’. І.‑е. корань суадносіцца з *gʼheu‑ ’ліць’, г. зн. зіма першасна была часам, калі ліў дождж, а потым ’час снегу’ (Трубачоў, ВСЯ, 2, 29–31). Фасмер, 2, 97; Шанскі, 2, З, 92; ESSJ, пробны сшытак, 103–111 (дзе ўказваецца на сувязь з zęb‑); Махэк₂, 715; Скок, 3, 655; БЕР, 1, 641; Траўтман, 367–368; Покарны, 425. Пра зима ў ст.-рус., укр. гл. Вялкіна, Исслед. по словообр и лекс., 200; Качарган, Мовознавство, 1970, 6, 48.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бяссне́жны, -ая, -ае.
Скупы на снег.
Бясснежная зіма.
|| наз. бяссне́жнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сіро́цкі сиро́тский;
◊ ~кая зіма́ — сиро́тская зима́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)