адамкну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся; зак.
1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Адчыніцца; стаць незамкнёным.
Замок лёгка адамкнуўся.
2. Адчыніць памяшканне, у якім знаходзішся; зрабіць свабодным уваход да сябе.
|| незак. адмыка́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
францу́зскі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да Францыі, французаў, які належыць, уласцівы ім. Французская мова. Французская літаратура.
•••
Французская булка — невялікая белая булка прадаўгаватай формы.
Французскі абцас — высокі, тонкі, выгнуты абцас.
Французскі замок — дзвярны аўтаматычны замок.
Французскі ключ — а) ключ для французскага замка; б) ключ для адшрубоўвання гаек; гаечны ключ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пазамыка́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Замкнуць, зачыніць на замок, на ключ усё, многае або ўсіх, многіх. Пазамыкаць шуфляды.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
віся́чы, ‑ая, ‑ае.
Прыстасаваны вісець. Вісячы мост. Вісячы замок. □ На дварэ ўжо сцямнела, і над сталом запалілі вялікую вісячую лямпу. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чамада́нны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да чамадана. Чамаданны замок. Чамаданная скура.
•••
Чамаданны настрой (жарт.) — паходны настрой перад ад’ездам куды‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хі́трасць, -і, мн. -і, -ей, ж.
1. гл. хітры.
2. Учынкі, паводзіны, разлічаныя на ўвядзенне каго-н. у зман.
Разгадаць чыю-н. х.
3. Спрытнасць, выкрутлівасць.
Не ўменнем, дык хітрасцю.
4. Аб чым-н., што зроблена мудрагеліста, складана, з загадкай.
Замок з хітрасцю.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сашмаргну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -шмо́ргнуты; зак., што.
1. Шмаргнуўшы, сарваць што-н. або абарваць з паверхні.
С. колькі каласоў ячменю.
2. Шмаргануўшы, злучыць, сцягнуць што-н.
С. замок у куртцы.
С. матузамі капшук.
|| незак. сашмо́ргваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
замко́вы (от замо́к)
1. прил. замко́вый;
2. в знач. сущ., воен. замко́вый
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ры́галь ’падваліна пад падлогай’ (бяроз., Нар. сл.). Няясна. Верагодней за ўсё гэта запазычанне з ням. Riegel ’засаўка, запор, замок’, як і некаторыя іншыя будаўнічыя тэрміны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Затво́р ’канструкцыя для закрывання і адкрывання апаратуры’ з рус. затвор ’тс’. Параўн. укр. затвор ’тс’, польск. zatwór ’прыстасаванне для замыкання’, чэш. zátvor ’прыстасаванне для закрыцця’, ’зняволенне’, славац. zátvor ’засаўка’, ’забарона распараджацца маёмасцю’, ’зняволенне’, славен. zatvór ’замок, затвор у млыне’, серб.-харв. за́твор ’турма’, ’закрыванне’, балг. затво́р ’турма’, ’частка агнястрэльнай зброі’. Ст.-слав. затворъ ’замок, засаўка’. Ст.-рус. затворъ, затвора ’замок, засаўка’, ’асада, турма, прабыванне ў турме’, ’дзверы, вароты’. Спецыялізацыя значэння адбывалася, відаць, у рус. мове, хаця агульная база яго была ўжо ў прасл. Прасл. zatvorъ утворана з чаргаваннем галоснага ад zatverti, дзе ‑t‑ адцягнена ад otverti, а корань ver‑ той самы, што ў верая (гл.). Фасмер, 2, 82; Шанскі, 2, З, 67–68.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)