прогна́ть сов., в разн. знач. прагна́ць, мног. папраганя́ць; (промчаться — ещё) прамча́цца; (пробить — ещё) прабі́ць, мног. папрабіва́ць;
прогна́ть и́з дому прагна́ць з до́му;
прогна́ть ску́ку прагна́ць нуду́;
прогна́ть гвоздь сквозь сте́ну прагна́ць (прабі́ць) цвік праз сцяну́;
◊
прогна́ть сквозь строй ист. прагна́ць праз строй.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
разбу́ркацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм. Пачаць моцна і доўга буркаць. [Васіль:] — Я дастаў папяросу і вырашыў лепш памаўчаць. Ды тут на Вабрука найшла, як гавораць, хвіліна, — разбуркаўся, нібы пасмялеўшы бліжэй каля дому. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падве́зці, -вязу́, -вязе́ш, -вязе́; -вязём, -везяце́, -вязу́ць; падвёз, -ве́зла; -вязі́; -ве́зены; зак.
1. каго-што. Везучы, наблізіць.
П. дровы к дому.
2. каго-што. Узяўшы з сабой па дарозе, давезці куды-н.
П. спадарожніка.
3. што і чаго. Прывёзшы, даставіць куды-н.
П. будаўнічыя матэрыялы.
|| незак. падво́зіць, -во́жу, -во́зіш, -во́зіць.
|| наз. падво́з, -у, м. і (разм.) падво́зка, -і, ДМ -зцы, ж.
|| прым. падвазны́, -а́я, -о́е (да 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
павыжыва́ць I сов. (о многих — остаться живыми) вы́жить
павыжыва́ць II сов. (о многих — из дому и т.п.) вы́жить
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уцячы́ I сов. втечь; см. уцяка́ць I
уцячы́ II сов.
1. убежа́ть; удра́ть;
хло́пчык уцёк з до́му — ма́льчик убежа́л и́з дому;
2. (скрыться) убежа́ть;
за́яц уцёк у лес — за́яц убежа́л в лес;
3. (из ссылки, тюрьмы и т.п.) убежа́ть, бежа́ть; уйти́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
скруці́цца, скручу́ся, скру́цішся, скру́ціцца; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Туга звіцца, скачацца трубкай, загнуцца па краях.
Вяроўка дрэнна скруцілася.
Лісце на яблыньцы скруцілася ад спякоты.
2. Сагнуцца, скурчыцца, кладучыся ці лежачы.
Скруціўся абаранкам і заснуў.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Сашрубавацца, сапсавацца пры частым адкручванні і закручванні.
Кран скруціўся.
Гайка скруцілася.
4. Знікнуць (разм., неадабр.).
Сяргей некуды скруціўся з дому.
|| незак. скру́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 1—3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абжы́ць, ‑жыву, ‑жывеш, ‑жыве; ‑жывём, ‑жывяце; зак., што.
Асвоіць новае месца, зрабіўшы яго ўтульным, прыгодным для жыцця, прыстасаваць пад жыллё. Патрэбна будзе — абжыве Ён [малодшы сын] новую планету! Смагаровіч. Трэба ж даць лад свайму дому, Абжыць неабжыты пустыр. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сцяжы́на, ‑ы, ж.
Разм. Сцежка. Дом над ракою знаёмы, Да дому сцяжына. Куляшоў. Хто раз ступіў на сцяжыну творчасці, не сыдзе з яе да канца дзён сваіх, колькі б творчых пакут і расчараванняў не прынесла яна. Звонак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Куко́біць ’песціць, даглядаць’ (Нас., Бяльк., Яруш., Касп., Кос., Гарэц., Др.-Падб., Шн.). Бел. кукобіць ад кукобау якое ўтворана па мадэлі худы > худоба, што дае права на рэканструкцыю *кук ’той, хто даглядае, песціць’. Гэта адпавядае літ. kaukas ’дамавік (дух, які прыносіць дабро дому)’ (гл. Тапароў, J–К, 293). Становіцца зразумелым і значэнне кукобіцца ’гняздзіцца’ (’быць звязаным з домам’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мамзэль ’маленькі гаршчок ёмістасцю ў 1 кг’, мамзэлік ’гаршчочак на 2 фунта жыта і меншы’ (Вяр.—Крыв., Сл. Брэс.). Няясна. Можна, аднак, дапусціць семантычны перанос паводле падабенства (знешні выгляд, фігура) з рус. мамзель ’гувернантка’, якое з ням. Mamséll ’гувернантка-францужанка’ < франц. mademoiselle ’паненка’ (складаецца з ma ’мая’ і demoiselle < лац. domonicella — памяншальнае да domina ’пані дому’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)