дзяржа́ва, -ы, мн. -ы, -жа́ў, ж.

Асноўная палітычная форма арганізацыі грамадства, якая ажыццяўляе кіраванне, абарону эканамічнай і сацыяльнай структуры, а таксама краіна з пэўнай палітычнай арганізацыяй.

Межы дзяржавы.

Рабаўладальніцкая д.

|| прым. дзяржа́ўны, -ая, -ае.

Дзяржаўная палітыка.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

арганіза́цыя, -і, мн. -і, -цый, ж.

1. гл. арганізаваць.

2. Грамадскае аб’яднанне або дзяржаўная ўстанова.

Прафсаюзная а.

Будаўнічая а.

3. Арганізаванасць, унутраная дысцыпліна, прадуманы, планамерны парадак.

Дакладная а. ў рабоце.

4. Фізічная ці псіхафізічная будова асобнага арганізма.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ду́ма², -ы, мн. -ы, дум, ж.

Назва розных органаў цэнтральнага, а таксама мясцовага кіраўніцтва ў Расіі ў розныя часы.

Дзяржаўная д.

Баярская д.

Гарадская д.

|| прым. ду́мны, -ая, -ае і ду́мскі, -ая, -ае.

Думныя баяры.

Думскі дэпутат.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ГРЭС (Госуда́рственная райо́нная электри́ческая ста́нция) ДРЭС нескл., ж. (Дзяржа́ўная раённая электры́чная ста́нцыя).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Манаполька ’дзяржаўная крама (ў Расіі), у якой прадавалі гарэлку’ (ТСБМ, Яруш.). З рус. монополия ’дзяржаўны продаж гарэлкі’ (якое з новав.-ням. Monopolia < с.-лац. monopolium < ст.-грэч. μονοπώλιον ’індывідуальнае права на продаж’: μόνος ’адзін’ + πωλεῖν ’прадаваць’) пры дапамозе суфікса ‑к‑a, як ла́ўка. У рус., польск., чэш. мовах гэта лексема азначае ’дзяржаўная гарэлка’. Ст.-бел. монополия (XVI ст.) запазычана са ст.-польск. monopolija ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пастанаве́нне ’пастанова, палажэнне, умова’ (Нас.), ст.-бел. постановенье (XV ст.). Са ст.-польск. postanowienie ’тс’, ’сталасць’, ’сямейнае палажэнне’, ’дзяржаўная канстытуцыя’, ’план’ і інш.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

цягло́, -а́, н.

1. У Рускай дзяржаве 15—18 стст.: дзяржаўная павіннасць сялян і пасадскіх людзей.

2. Адзінка абкладання павіннасцямі ў прыгоннай гаспадарцы ў 18—19 стст.

3. зб. Рабочая жывёла для цягі, для перавозкі чаго-н.

|| прым. цяглавы́, -а́я, -о́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сацыя́льны, -ая, -ае.

1. гл. соцыум.

2. Грамадскі, які мае адносіны да жыцця людзей і да іх адносін у грамадстве.

Сацыяльнае становішча.

Сацыяльнае асяроддзе.

○

Сацыяльнае забеспячэнне — дзяржаўная сістэма матэрыяльнага забеспячэння грамадзян у старасці, а таксама ў выпадку хваробы або непрацаздольнасці.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

нафтаправо́д, ‑а, М ‑дзе, м.

Комплекс збудаванняў для перапампоўвання нафты на адлегласць. Дзяржаўная камісія прыняла ў эксплуатацыю апошні ўчастак другога нафтаправода Туймазы — Омск. «Звязда».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

иму́щество ср. маёмасць, -ці ж.;

госуда́рственное иму́щество дзяржа́ўная маёмасць;

дви́жимое иму́щество рухо́мая маёмасць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)