у́жас м.

1. сущ. жах, род. жа́ху м.; жу́дасць, -ці ж.; жуда́, -ды́ ж.; жахлі́васць, -ці ж.; страх, род. стра́ху м.;

его́ охвати́л у́жас яго́ ахапі́ў жах, яго́ ахапі́ла жу́дасць;

привести́ в у́жас нагна́ць жа́ху;

прийти́ в у́жас жахну́цца;

како́й у́жас! які́ жах!;

у́жасы войны́ жа́хі вайны́;

во всём у́жасе ва ўсім сваі́м жа́ху (ва ўсёй жу́дасці, жахлі́васці);

он в у́жасе яго́ бярэ́ жах (жу́дасць);

внуша́ть у́жас выкліка́ць (наганя́ць) жах;

содрога́ться от у́жаса калаці́цца ад жа́ху (ад стра́ху);

объя́тый у́жасом апанава́ны жа́хам;

2. в знач. нареч., разг. стра́шна, страшэ́нна; страх, жах;

у́жас как далеко́ стра́шна (страшэ́нна) далёка, страх, як далёка;

до у́жаса жахлі́ва, страшэ́нна;

к у́жасу моему́, я сби́лся с пути́ гэ́та было́ жахлі́ва, я збі́ўся з даро́гі;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

закі́нуць сов.

1. (бросить куда-л. далеко или за что) забро́сить, заки́нуть; зашвырну́ть;

з. бог ве́дае куды́ — забро́сить бог зна́ет куда́;

дзе́ці ~нулі мяч за куст — де́ти забро́сили (заки́нули, зашвырну́ли) мяч за куст;

2. затеря́ть;

3. (придать другое положение) заки́нуть; (голову — ещё) запроки́нуть;

з. вінто́ўку за спі́ну — заки́нуть винто́вку за́ спину;

з. ру́кі наза́д — заки́нуть ру́ки наза́д;

4. (оставить без внимания) забро́сить, позабро́сить;

яна́ зусі́м ~нула сваі́х дзяце́й — она́ совсе́м забро́сила (позабро́сила) свои́х дете́й;

5. разг. (завезти, доставить куда-л.) забро́сить;

з. тава́р — забро́сить това́р;

з. разве́дчыка ў тыл во́рага — забро́сить разве́дчика в тыл врага́;

6. сде́лать упрёк;

з. ву́ду — заки́нуть у́дочку;

з. і́скру (у душу́) — зарони́ть и́скру (в ду́шу);

з. сло́ва (сло́ўца) — замо́лвить сло́во (слове́чко)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сцягну́ць сов.

1. стяну́ть, стащи́ть; снять; (резким движением) сдёрнуть;

с. ло́дку з бе́рага — стяну́ть (стащи́ть) ло́дку с бе́рега;

с. ко́ўдру са спя́чага — стащи́ть (стяну́ть, сдёрнуть) одея́ло со спя́щего;

с. бот з нагі́ — стащи́ть (стяну́ть, снять, сдёрнуть) сапо́г с ноги́;

с. мяшкі́ ўніз — стяну́ть мешки́ вниз;

2. (в одно место) стяну́ть; собра́ть;

3. (сжимая, туго перевязать) стяну́ть;

с. шыне́ль рэ́менем — стяну́ть шине́ль ремнём;

4. (унести что-л. далеко) затащи́ть;

дзе́ці ~ну́лі куды́сьці гра́блі — де́ти затащи́ли куда́-то гра́бли;

5. безл. (о судороге) стяну́ть, свести́;

6. разг. (украсть) стащи́ть, стяну́ть;

7. безл. (начать затвердевать) схвати́ть;

на дварэ́ маро́зік, гразь ~ну́ла — на дворе́ моро́зец, грязь схвати́ло;

8. безл. (о воде) уба́виться, сойти́;

пасля́ паво́дкі ваду́у́ла — по́сле па́водка воды́ уба́вилось (вода́ сошла́)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пайсці́ сов.

1. в разн. знач. пойти́;

п. на сход — пойти́ на собра́ние;

п. вайно́й на каго́е́будзь — пойти́ войно́й на кого́-л.;

п. ў дво́рнікі — пойти́ в дво́рники;

п. за́муж — пойти́ за́муж;

п. ту́зам — пойти́ с туза́;

цягні́к пайшо́ў — по́езд пошёл;

кроў пайшла́ з но́са — кровь пошла́ из но́са;

пасы́лка по́йдзе за́ўтра — посы́лка пойдёт за́втра;

гадзі́ннік пайшо́ў — часы́ пошли́;

дождж пайшо́ў — дождь пошёл;

з ко́міна пайшо́ў дым — из трубы́ пошёл дым;

папе́ра пайшла́ на по́дпіс — бума́га пошла́ на по́дпись;

даро́га пайшла́ ле́сам — доро́га пошла́ ле́сом;

на паліто́ по́йдзе тры ме́тры дра́пу — на пальто́ пойдёт три ме́тра дра́па;

буракі́ пайшлі́ ў бацві́нне — свёкла пошла́ в ботву́;

рабо́та пайшла́ лепш — рабо́та пошла́ лу́чше;

у тэа́тры ско́ра по́йдзе но́вая п’е́са — в теа́тре ско́ро пойдёт но́вая пье́са;

2. (взять начало) произойти́;

ад яго́ пайшло́ шматлі́кае пато́мства — от него́ произошло́ многочи́сленное пото́мство;

3. (уйти откуда-л., направиться куда-л.) пойти́, уйти́, удали́ться;

ён пайшо́ў у свой пако́й — он пошёл (ушёл, удали́лся) в свою́ ко́мнату;

п. напрало́м — пойти́ напроло́м;

п. ўгару́ — пойти́ в го́ру;

п. ў свет — пойти́ куда́ глаза́ глядя́т;

калі́ на то́е пайшло́е́сли на то пошло́;

п. як па ма́сле — пойти́ как по ма́слу;

пайшла́ піса́ць губе́рняшутл., уст. пошла́ писа́ть губе́рния;

далёка по́йдзедалеко́ пойдёт;

п. пра́хам — пойти́ пра́хом;

п. з малатка́ — пойти́ с молотка́;

кармі́ муко́ю, дык по́йдзе руко́юпосл. не гони́ кнуто́м, а гони́ овсо́м

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

хадзі́ць несов.

1. в разн. знач. ходи́ть; (прогуливаться — ещё) проха́живаться; (многократно — ещё) ха́живать;

дзіця́ пачало́ х. — ребёнок на́чал ходи́ть;

х. па але́і — ходи́ть (проха́живаться) по алле́е;

х. ле́сам — ходи́ть ле́сом;

х. да сусе́да — ходи́ть (ха́живать) к сосе́ду;

х. на мядзве́дзя — ходи́ть на медве́дя;

х. у грыбы́ — ходи́ть по грибы́;

х. у бо́тах — ходи́ть в сапога́х;

х. на вёслах — ходи́ть на вёслах;

тут ча́ста хо́дзяць машы́ны — здесь ча́сто хо́дят маши́ны;

х. у ата́ку — ходи́ть в ата́ку;

х. пе́шкайшахм. ходи́ть пе́шкой;

х. пад сядло́м — ходи́ть под седло́м;

ве́цер хо́дзіць па ха́це — ве́тер хо́дит по ко́мнате;

падло́га хо́дзіць пад нага́мі — пол хо́дит под нога́ми;

гру́дзі хо́дзяць ад ка́шлю — грудь хо́дит от ка́шля;

у го́радзе хо́дзіць грып — в го́роде хо́дит грипп;

2. ходи́ть, дви́гаться;

чаўно́к хо́дзіць туды́ і сюды́ — челно́к хо́дит (дви́гается) взад и вперёд;

3. пасти́сь;

каро́вы хо́дзяць — коро́вы пасу́тся;

хо́дзяць чу́ткі — хо́дят слу́хи;

язы́к гла́дка хо́дзіць — язы́к хорошо́ подве́шен (приве́шен);

х. фе́ртам — ходи́ть фе́ртом;

х. як цень — (за кім) ходи́ть как тень (за кем);

х. хо́дырам — ходи́ть ходуно́м;

х. на галаве́ — ходи́ть на голове́;

х. го́галем — ходи́ть го́голем;

х. ко́зырам — ходи́ть ко́зырем;

х. па стру́нцы — ходи́ть по стру́нке;

х. у агло́блях — ходи́ть в корню́ (кореннико́м);

пад стол пяшко́м х. — под стол пешко́м ходи́ть;

далёка х. не трэ́бадалеко́ ходи́ть не ну́жно;

х. як пад зямлёй — ходи́ть как под землёй;

х. на па́льчыках — ходи́ть на цы́почках;

х. на часа́х (на пары́) — быть на сно́сях;

па рука́х х. — по рука́м ходи́ть;

х. у запрэ́жцы — ходи́ть в упря́жке;

х. па зямлі́ — ходи́ть по земле́;

х. у пазы́чкі — одолжа́ться;

у зо́лаце х. — в зо́лоте ходи́ть;

х. з то́рбай — ходи́ть по́ миру;

хадзі́ць на за́дніх ла́пках — ходи́ть на за́дних ла́пках;

х. па ні́тачцы — ходи́ть по ни́точке;

галава́ хо́дзіць (ідзе́) кру́гам — голова́ хо́дит (идёт) кру́гом;

ваўко́ў бая́цца — у лес не х.посл. волко́в боя́ться — в лес не ходи́ть;

хо́дзіць ці́ха, а ду́мае лі́хапогов. реча́ми тих, да се́рдцем лих;

хто по́зна хо́дзіць, той сам сабе́ шко́дзіцьпосл. по́зднему го́стю — ко́сти;

хадзі́ў бы ў зло́це, каб не дзі́рка ў ро́цепосл. кабы не дыра́ во рту — жил бы, жил, ни о чём не тужи́л

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

за предлог

1. с вин. в разн. знач. за; (для указания на расстояние — ещё) в (чём);

вы́йсці за дзве́ры — вы́йти за дверь;

ад’е́хаць за раку́ — уе́хать за́ реку;

вы́несці за ду́жкі — вы́нести за ско́бки;

заткну́ць за по́яс — заткну́ть за по́яс;

се́сці за стол — сесть за стол;

се́сці за кні́гу — сесть за кни́гу;

прасядзе́ў далёка за по́ўнач — просиде́л далеко́ за́ полночь;

за со́рак кіламе́траў ад сяла́ — за со́рок киломе́тров (в сорока́ киломе́трах) от села́;

за гадзі́ну да ад’е́зду — за час до отъе́зда;

усё адбыло́ся за адну́ міну́ту — всё произошло́ за одну́ мину́ту;

рака́ за ле́та перасо́хла — река́ за ле́то пересо́хла;

зачапі́ўся за пень — зацепи́лся за пень;

узя́цца за спра́ву — взя́ться за де́ло;

ра́давацца за каго́е́будзь — ра́доваться за кого́-л.;

змага́цца за свабо́ду — боро́ться за свобо́ду;

бой за Смале́нск — бой за Смоле́нск;

плаці́ць за начле́г — плати́ть за ночле́г;

дзя́кую за падару́нак — благодарю́ за пода́рок;

хвалі́ць за насто́йлівасць — хвали́ть за насто́йчивость;

купі́ць за рубе́ль — купи́ть за рубль;

распіса́цца за бра́та — расписа́ться за бра́та;

усе́ за аднаго́, адзі́н за ўсіх — все за одного́, оди́н за всех;

выдава́ць сябе́ за вучо́нага — выдава́ть себя́ за учёного;

працава́ць за дваі́х — рабо́тать за двои́х;

вы́йсці за́муж за каго́е́будзь — вы́йти за́муж за кого́-л.;

2. с вин. (при обозначении сравнения, отличия) чаще всего переводится конструкциями с род. п. и без предлогов или же сравнительными оборотами с союзами чем, не́жели; (в конструкциях со знач. избирательности при формах сравнит. и превосх. ст. прил. — ещё) из, изо (кого, чего);

нічо́га няма́ даражэ́й за радзі́му — ничего́ нет доро́же, чем (не́жели) ро́дина;

бяле́й за снег — беле́е сне́га; беле́е, чем (не́жели) снег;

больш за со́рак чалаве́к — бо́лее сорока́ челове́к; бо́льше, чем со́рок челове́к;

ле́пшы за ўсіх — лу́чше всех; лу́чший, чем (не́жели) все; лу́чший из всех;

3. с вин. (при обозначении рода деятельности, профессии) чаще всего переводится конструкциями с твор. п. без предлогов;

наня́ўся за вартаўніка́ — на́нялся сто́рожем;

быць за правадніка́ — быть проводнико́м;

4. с вин. (для обозначения основания, причины) из-за (чего);

пасвары́ліся за глу́пства — поссо́рились из-за пустяка́;

5. с твор. за; (по ту сторону — ещё) позади́ (кого, чего); (при обозначении причины — ещё) из-за (кого, чего);

за рако́й — за реко́й;

за гаро́й — за горо́й;

дапазна́ сядзе́ць за рабо́тай — допоздна́ сиде́ть за рабо́той;

ісці́ за во́зам — идти́ за теле́гой;

адзі́н усле́д за другі́м — оди́н вслед за други́м;

год за го́дам — год за го́дом;

крок за кро́кам — шаг за ша́гом;

гу́тарка за гарба́тай — бесе́да за ча́ем;

глядзе́ць за са́дам — смотре́ть за са́дом;

за шу́мам нічо́га не чува́ць — из-за шу́ма ничего́ не слы́шно;

за дрэ́вамі ле́су не ба́чыць — из-за дере́вьев (за дере́вьями) ле́са не ви́деть;

перапра́ва застала́ся за на́мі — перепра́ва оста́лась за на́ми;

дом за ну́марам во́сем — дом за но́мером во́семь;

сло́ва за табо́й — сло́во за тобо́й;

яна́ за́мужам за інжыне́рам — она́ за́мужем за инжене́ром;

6. с твор. (при обозначении времени, эпохи) при (ком, чём);

за стары́м рэжы́мам — при ста́ром режи́ме;

за царо́м Гаро́хамшутл. при царе́ Горо́хе;

7. в знач. нареч. за;

пра гэ́та мо́жна мно́гае сказа́ць і за, і су́праць — об э́том мо́жно мно́гое сказа́ть и за, и про́тив;

8. в знач. сущ. за;

узва́жыць усе́ «за» і «су́праць» — взве́сить все «за» и «про́тив»

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)