самазагара́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. самазагарацца — самазагарэцца; загаранне само па сабе. Самазагаранне каменнага вугалю.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

смалакурэ́нне, ‑я, н.

Здабыванне смалы, шкіпінару, вугалю з драўніны хваёвых дрэў пры награванні без доступу паветра.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Варато́к 1 ’ворат у шахце для падымання вугалю’ (КТС). Да ворат (гл.).

Варато́к 2 ’частка шкуры, як і пашына, лапа, пры раскроі’ (КЭС). Да ворат < ст.-рус. воротъ ’шыя’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

бу́нкер, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Металічная або бетонная скрыня для часовага захоўвання збожжа, вугалю і іншых матэрыялаў.

Б. для зерня.

2. Падземнае жалезабетоннае ўкрыцце.

3. Спецыяльнае наземнае збудаванне з байніцамі для вядзення агню.

|| прым. бу́нкерны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

тэ́ндэр, ‑а, м.

1. Счэплены з паравозам спецыяльны вагон, дзе знаходзяцца запасы вугалю і вады. [Чмаруцька:] — У мае часы і вугалю было малавата, паравозы хадзілі на дрывах. Пакуль накладзеш тэндэр, дык рукі аж смыляць ад гэтых плах. Лынькоў.

2. Невялікае аднамачтавае паруснае судна з косымі парусамі.

[Англ. tender.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

спяка́льнасць, ‑і, ж.

Спец. Уласцівасць часцінак цвёрдага рэчыва шчыльна злучацца, спайвацца пры высокай тэмпературы. Спякальнасць каменнага вугалю.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дзёгаць, -гцю, м.

Цёмны смалісты вадкі прадукт, які атрымліваецца шляхам сухой перагонкі дрэва, торфу або каменнага вугалю.

Змазаць боты дзёгцем.

◊

Лыжка дзёгцю ў бочцы мёду — пра што-н. малое, здольнае атруціць, сапсаваць вялікае.

|| прым. дзёгцевы, -ая, -ае і дзягця́рны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

антрацы́т, ‑у, М ‑цыце, м.

Від каменнага вугалю, які мае чорны колер, яркі бляск і вызначаецца вялікай цеплатворнасцю.

[Ад грэч. antrax — вугаль.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

каменнаву́гальны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да каменнага вугалю, звязаны з яго здабычай. Каменнавугальная смала. Каменнавугальныя шахты. Каменнавугальная прамысловасць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кокс, ‑у, м.

Від цвёрдага паліва, якое атрымліваецца з каменнага вугалю або торфу шляхам прагравання іх без доступу паветра.

[Ням. Koks.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)