нікуды́шны, ‑ая, ‑ае.
Разм. Нікуды не варты; дрэнны. Нікудышны гаспадар. □ Надвор’е сапраўды было нікудышнае. Сіняўскі. Старая Дар’я пакінула маладому Ігнату ў спадчыну дзве дзесяціны нікудышнай зямлі ды хацінку ў два акенцы. Шашкоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Нікчэ́мны, нікчо́мны ’нікуды не варты, непрыдатны’ (Нас., Касп., Сл. ПЗБ, ТС). Прыметнік, утвораны на базе словазлучэння тыпу ні к чаму не варты, параўн. нікчо́му ’ні да чога, без патрэбы’ (ТС). Меркаванні пра запазычанасць з польск. nikczemny ’благі, подлы’ (Сл. ПЗБ), што паходзіць ад nikczemu (Брукнер, 359), здаюцца неабавязковымі, паколькі ў народных гаворках магчымы пераход о > э пад націскам, параўн. штонікі і штэнікі. Параўн. таксама чэш. ničemny < ničemu (nenaučený), Махэк₂, 399.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пусцяко́вы, ‑ая, ‑ае.
Не варты ўвагі; дробязны. Пусцяковая справа. □ Не любіць Юзік гэтай работы. Не таму толькі, што яна вельмі цяжкая: няспорная надта. За пусцяковыя вынікі траціцца чорт што сілы і часу. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самаду́р, ‑а, м.
Той, хто дзейнічае па асабістаму капрызу, не лічачыся з іншымі людзьмі. [Максім:] — Але калі стары самадур здзекуецца з цябе, з тваіх перакананняў, тэрарызуе цябе, дык чаго ж ты [Андрэй] сам варты? Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
непамы́сна, прысл.
Абл.
1. Прыкра, непрыемна. Спачатку я разгубілася, адчула сябе непамысна. Савіцкі.
2. безас. у знач. вык. Аб пачуцці прыкрасці, нездавальнення. Стала вельмі непамысна. «Ну, куды я варты? Дзе ж мой характар?» Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разля́пацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм.
1. Пачаць моцна і доўга ляпаць. Лёскат варты.. гнаўся за ім услед. — Ажно апрацівела. Вось разляпаўся, дурніла, — вылаяўся Васіль. Гартны.
2. Раскідацца, распырскацца. Гразь разляпалася ва ўсе бакі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цырато́вы, ‑ая, ‑ае.
Зроблены з цыраты. Па дарозе папалася.. [Лабановічу] некалькі будак, пунктаў паліцэйскай варты, каля якіх звычайна стаялі або тупалі гарадавыя ў цыратовых плашчах. Колас. У маіх руках — тоўсты агульны сшытак у цыратовай вокладцы. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падно́сак, -ска м. подмётка ж.;
◊ ~ска не ва́рты — в подмётки не годи́тся;
на хаду́ ~скі адрыва́е — на ходу́ подмётки рвёт
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сто́ящий
1. прич. які́ (што) кашту́е;
2. прил., разг. ва́рты, до́бры;
э́то де́ло сто́ящее гэ́та спра́ва до́брая (ва́ртая).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ На́кальны ’упарты, свавольнік, разбэшчаны, дураслівы, непаслухмяны (пераважна пра дзяцей падросткаў)’ (бялын., Янк. 3.). З *на‑коль‑ны, да кол, г. зн. ’варты, каб пасадзіць яго на кол’, параўн. накольнік (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)